Oborot Jami
kun oy 20__
yilga qoldiq
i
№ schyot bo^yicha bosh kitob (buxgalteriya hisobi jum al-or
der shaklida)
Bosh daftarga esa har bir schyot bo‘yicha
ajratilgan varaqlar-
ga tegishli m a'lum otlar umumiy yuritilgan jum al-orderdan olib
yoziladi. Buxgalteriya hisobining «Jumal-order» shaklida qo‘lla-
niladigan Bosh daftaming xususiyati shundaki, unda schyot
m a’lumotlarining b ir oyligi emas, balki, bir yil davomida yozib bo
riladi.
Bosh kitob jum al-order m a’lumotlarini umumlashtirish, hiso
bot shakllarini tuzish uchun har bir schyotlar b o ‘yicha yozuvlam-
ing to ‘g ‘riligini tekshirish uchun m oljallangan.
№ schyot, Moddiy boyliklaming miqdor-qiymat hisob-kitobi
S a n a
M e m o
rial
ord er
ra q a m i
Jarayon
m a z -
m u n i
Ba-
h o si
... Dt ' "
Kt
Q o ld iq
m iq -
dor
su m -
m a
m iq -
d o r
su m -
m a
m iq -
dor
su m -
m a
Buxgalteriya hisobining ushbu shakli elektron hisoblash mash-
tnalarini qo‘llashga asoslangan. Hisoblash texnikalarining rivojlan-
ishi, ular x o ‘jalikning hamma sohalarda keng q o ‘llanilishi iqtisodiy
samaradorlikga erishishning asosiy omillaridan biridir. Buxgalteri
ya hisob ishlarini
takomillashuviga erishish, ular samaradorligini
oshirish maqsadida hisob ishlari mexanizatsiyalashtirish natijasida
Buxgalteriya hisobining «Elektron-avtomatlashtirilgan» shakli vu-
judga keldi.
160
H isob ishlarida EHM lardan foydalanish yordamida quyida
gi lmkoniyatlai yaratiladi: hisob ishlari bilan band bo‘lgan xodim
lar soni qisqaradi; hisob xodimlari
mehnat unumdorligi oshishi-
ga erishiladi; hisob m a ’lumotlari qayta ishlanishi tezlashadi; hisob
m a’lumotlaridan foydalanishning operativligi ta ’minlanadi; m od
diy javobgarlik ustidan nazoratni kuchaytirilishiga erishiladi; k o
rxonalar mulklarining saqlanishi ustidan nazorat kuchaytiriladi; h i
sob ishlari bilan bog‘liq xarajatlar kam ayishiga erishiladi.
Buxgalteriya hisobining «Elektron-avtomatlashtirilgan» shak-
li asosida buxgalteriya hisobi usuli asosiy elementi sifatida hujj-
atlashtirish yotadi. Ammo,
shunga ahamiyat berish zarurki, huj
jatlardagi m a’lumotlami guruhlash, umumlashtirish hisoblash
mashinalari yoki kom pyuterlar yordamida amalga oshiriladi. H i
sob ishlari kompyuterlarda amalga oshiriladigan korxonalarda h i
sob m a’lumotlari hisob registrlarida yoki hisoblash mashinala-
rining m a’lumot tashuvchilarida saqlanadi, y a ’ni masalan, dis-
ketlarda, fleshkalarda. Buxgalter ish
joylarining kompyuter bilan
ta’minlanishi avtomatlashtirilgan ish joylari (AlJ)ni yaratilishiga
asos b o ia d i. EH M lardan buxgalteriya hisobi ishlarida foydalanish
iqtisodiy samaralar bilan birga korxonalarda boshqarishning avto-
matik tizimini yaratilishi bilan birga olib boriladi.
Boshqarishning avtomatik tizimi korxonalar x o ‘jalik faoliyati
ni boshqarishdagi vazifalar kompyuterlarni q o lla s h yordamida ba-
jariladi.
Boshqarishning avtomatik tizimi (BAT) korxona x o ‘jalik faoli
yati davomida yuzaga keladigan muammolar, vazifalarni opera
tiv hal etishni tegishli
chora-tadbirlar belgilanishini, qarorlar qa
bul qilinishini ta’minlaydi. Shuningdek, chora-tadbirlaming am al
ga oshirilishi, qarorlar bajarilishi ustidan nazoratning operativligi
ham BAT tizimi yordamida ta ’minlanadi.
Buxgalteriya hisobida hisoblash texnikasi vositalaridan foy
dalanish natijasida vujudga kelgan, buxgalteriya hisobining jadval
- avtomatlashtirilgan shakli kompyuter
dasturlaridan foydalanish-
ga asoslangan. Kompyuterlarni hisob ishlariga m oijallangan das-
161
turlari hisob registrlarini avtomatlashtirilgan tarzda tuzishga im-
koniyat yaratadi. Buxgalteriya hisobining takomillashgan avtomat
lashtirilgan shaklida asosiy bosqich buxgalteriya m a ’lumotlarini
qayta ishlashdir. M a’lumotlar qayta ishlash uchun kompyuterga
kiritilishidan oldin, m a’lumotlar qayta ishlashga moslashtirilishi
lozim.
Avtomatlashtirilgan hisob shaklida hujjatlar aylanishi
ham shu
shaklga moslashgan holda tuzilishi lozim. M a’lumotlami qayta ish
lashga m oljallangan dasturlami tayyorlash, ulam i q o lla sh g a doir
texnologik va q o lla s h ko‘rsatmalari ham ushbu shakldagi bosq-
ichlardan hisoblanadi. Ishlab chiqilgan dasturga k o ‘ra, m a’lumotlar
hisoblash markazi (HM) yoki avtomatlashtirilgan ish joyi (AIJ)
da buxgalteriya xodimi turli mazmundagi hisob registrlarini ola
di. Dasturda ishlab chiqilganiga k o 'ra, bu hisob registrlari jum al-
orderlar, vedomostlar,
kitoblar, kartochkalar va boshqalar b o lish i
mumkin.
X o‘jalik yurituvchi subyektlar buxgalteriya hisobi qaysi shak-
lidan foydalanishni mustaqil ravishda belgilaydilar va bunda ular
hisob-kitob ishlarining hajmi,
hisob xodimlarining soni, malakasi
va boshqa omillami e ’tiborga oladilar. X o'jalik yurituvchi subyek
tlar x o ‘jalik faoliyatlari hisobini yuritishda buxgalteriya hisobin
ing qaysi shakllaridan foydalanishlaridan q at’iy nazar, 0 ‘zbekiston
Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to ‘g ‘risida»gi qonuniga va
boshqa tegishli m e’yoriy hujjatlarga va ko ‘rsatm alariga rioya etish-
lari shart.
Do'stlaringiz bilan baham: 
