Tavanch iboralari:
Baholash, b osh lan g‘ich qiymat, eskirish sum m asi, xarid bahosi, bozor
bahosi,haqiqiy baho, FIFO, LIFO, A V EC O , qiymat, pul o lch o v birligi, xara
jatlar, «M ahsulot (ishlar, xizm atlar) ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarin-
m g tarkibi hamda m oliyaviy natijalami shakllantirish tartibi to ‘g ‘risida»gi ni-
zom , kalkulatsiya, m ahsulot tannarxi, foyda, zarar, ishlabchiqarish xarajatlari,
davr xarajatlari.
M avzu yuzasidan nazorat savollari va topshiriqlar:
1. B aholash nima?
2. Baholashning aham iyati nimalardan iborat?
3. Baholash usullari qanday?
1 3 8
4. B aholash kim tom onidan am alga oshiriladi?
5. Baholashda qoMlaniladigan o 'lc h o v birliklarini ayting.
6. B uxgalteriya hisobida baholash qay
si o 'lc h o v birligida am alga oshi riladi ?
7.
Q aysi xususiyatlarga qarab baholash turlari q o ‘llaniladi?
8. K alkulatsiya deb nim aga aytiladi?
9. K alkulatsiyaning aham iyati nim adan iborat?
10. Tannarx deb nim aga aytiladi?
11. Tannarx bilan baholashning qanday b o g 'liq tom onlari mavjud?
12. Xarajatlam i guruhlashda uslubiy a so s b o ‘lib nim a hisoblanadi?
13. «M ahsulot (ishlar, xizm atlar) ni ishlab chiqarish va sotish xarajat larin-
ing tarkibi hamda m o liyaviy natijalam i shakllantirish tartibi to ‘g ‘risida»gi nizom
qachon v a kim tom onidan tasdiqlangan?
14. Xarajatlarning qanday turlari mavjud?
139
V II BOB. BU XG ALTERIYA H ISO B IN IN G R EG ISTR -
L A R I VA S H A K L L A R I
7.1. Hisob registrlarining mohiyati va ahamiyati
Hisob registrlari «registrasiya» so‘zidan olingan bo‘lib, bux
galteriya hisobi yozuvlarini ro ‘yxatga oluvchi hujjatlar degan
m a’noni anglatadi. Buxgalteriya hisobi korxonalar faoliyatini
yoppasiga, uzluksiz hisobini olib borar ekan, bunda hujjatlashtirish
ahamiyati yuqoridir. Kuzatish natijasida olingan m aiu m o tlar dast
labki hujjatlarda aks ettirilib boriladi, so‘ngra shu dastlabki hujj
atlar har tomonlama tekshirilib, buxgalteriyaga qabul qilinadi. Tek
shirib qabul qilib olingan dastlabki hujjatlar asosida buxgalteriya
provodkalari amalga oshiriladi. Tabiiyki, bu buxgalteriya provod-
kalari ham hujjatlashtirilishi shait. Buning uchun buxgalteriya hi
sobi registrlarining m a’lumotlaridan foydalaniladi.
Buxgalteriya hisobi registrlari - jum allar, vedomostlar, kito-
blar va tasdiqlangan blankalardir. Hisob registrlarining aham iya
ti shundaki, ularga schyotlarda tegishli k o ‘rsatkichlar aks ettirila
di, umumlashtiriladi, oy oxiriga qoldiqlar aniqlanadi va umuman,
xo‘jalik m ablagiari ham da ulaming tashkil topish manbalari bilan
b o g iiq m a’lumotlar aks ettirib boriladi.
Hisob registrlari m a’lumotlari oy oxirida umumlashtirilib, ko
rxonalam ing balans va hisobotlarini tuzishda asos hisoblanadi. De
mak, hisob registrlaridagi m a’lumotlaming n ech o g lik o ‘z vaqtida
to"g‘ri va aniq rasmiylashtirilishi nafaqat korxonaning o ‘zi uchun,
balki uning balans ham da hisobotlaridan foydalanuvchilar uchun
ham ahamiyatli ekan.
Korxonalam ing buxgalteriya balansi va hisobotlaridan esa
quyidagilar foydalaniladilar: korxonaning ichki boshqaruvi; bank
muassasasi; soliq inspeksiyasi; yuqori tashkilot; kreditorlar; aksi-
yadorlar; ta’sischilar va boshqalar.
140
Yuqorida sanab o ‘tilgan bank m uassasasi, soliq inspeksiyasi,
yuqori tashkilot, kreditorlar, aksiyadorlar, ta ’sischilar va boshqalar
tashqi foydalanuvchlar deyiladi.
Buxgalteriya yozuvlarining turliligi, hajmi har xilligidan kelib
chiqib, ular aks ettiriladigan hisob registrlari ham turlichadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |