Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
3.2 Viruslar klassifikatsiyasi 

---

23 
Viruslar odam, xayvon, xashorat o‘simlik, zamburug‘lar va bakteriyalarning qattiy xujayra 
ichida yashovchi parazitlari bo‘lib, oqsilni sintezlash, ferment va energiya xosil qilish 
xususiyatiga ega emas. 
Viruslar struktura tuzilishi jixatidan xam, funksiyalari jixatidan xam prokariotlar va 
eukoriotlardan farq qiladi, chunki ular: 
1. Xujayra struktura tuzilishiga ega emas. 
2. Faqat bitta nuklein kislota tutadi.(DNK yoki RNK). 
3 O‘sish va binar bo‘linish xususiyatiga ega emas. 
4. O‘zining metobolik sistemasiga ega emas. 
5. O‘z tarkibiy qismi evaziga emas, balki birgina nuklein kislotasi xisobiga tashkil topgan. 
6. SHaxsiy oqsillini sintez qilish uchun xo‘jayinning ribosoma xujayrasidan foydalanadi. 
1966 yilda Moskvada chaqirilgan IX xalqaro kongresda viruslarni vaqtinchalik klassifikatsiyasi 
qabul qilingan va toksinomik o‘rni belgilangan. Klassifikatsiya asosida viruslarni quyidagi 
xususiyatlari xisobga olingan. 
1. Nuklein kislotaning turi. 
2. Uning molekulyar massasi. 
3. G –S ning miqdori. 
4. Nuklein kislotadagi ipning soni. 
5. Nnuklein kislotaning viriondagi oz miqdori. 
6. Virion shakli. 
7. Kapsid oqsilidagi simmetriya turi. 
8. Kapsomerlar soni. 
9. Xo‘jayin va kasal tashuvchining turi. 
10. Virusning yuqish yo‘llari. 
Ushbu klassifikatsiyadagi xamma viruslar VIRA podsholigiga birlashgan, bu o‘z navbatida
nuklein kislotaning turiga qarab 2 ta pod tipga bo‘linadi: 
a) riboviruslar. 
b)dezoksiviruslar. 
DNK tutuvchi viruslarga quyidagi oilalar kiradi. 
Poksviruslar- chinchechak. 
Gerpeviruslar- oddiy gerpes, suv chechak. 
Adenoviruslar- adenovirus. 
Papaviruslar- papiloma, sugal. 
Parvoviruslar- adenoassotsirovaniy virus. 
Gepadnoviruslar-gepatit 
RNK tutuvchi viruslar oilalari: 
Pikarnoviruslar- shol. 
Reoviruslar-bolalar gastroenterit virusi. 
Retroviruslar – OITS. 
Togoviruslar- qizilcha. 
Flavoviruslar-kana istmasi 
Bun’yaviruslar-sariq istma. 
Arenoviruslar-qrim istmasi. 
Rabdovirus- qutirish. 
Paramiksovirus-paragripp. 
Ortomiksoviruslar- gripp. 
Filovirus. 
Kalitsivirus. 
Koroniviruslar.