Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi

Bitiruv malakaviy ishi yuzasidan tajriba-sinov ishlari 
Toshkent viloyati 
Piskent tumani XTB tasarrufidagi 17-umumiy oʻrta ta’lim maktabida olib borildi. 
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi. 
Bitiruv malakaviy ishi, kirish, 
uch bob, umumiy xulosa, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati hamda izohli 
lugʻatdan iborat. 
 Bitiruv malakaviy ishining yangiligi
.
Mazkur bitiruv malakaviy ishida, elementar zarralar turlari va zarralarni 
tezlashtiruvchi asboblarni animastiyalar yordamida oʻqitish metodikasining 
mazmuni hamda oʻqitish metodikasini takomillashtirish yoʻllari koʻrsatib berilgan. 

---

11 
I bob. ATOM FIZIKASINING RIVOJLANISH TARIXI VA 
ISTIQBOLLARI
1.1
 
Atom tuzilishi haqida dastlabki fikrlar 
Atom fizikasi XIX asr oxiri va XX asr boshlarida yuzaga keldi. Lekin bu 
davrgacha, ya’ni atom fizikasi alohida fan sifatida yuzaga kelganiga qadar 
moddalar tuzilishi, materiyaning cheksiz boʻlinishlari va atom nazariyasi 
toʻgʻrisida qadimgi yunon faylasuflari tomonidan turli fikrlar ilgari surildi, 
koʻpgina olimlar tomonidan tajribalar oʻtkazilib, fizik hodisalar kashf qilindi. 
Tajribalaradan toʻplangan fizik hodisalarni, kashfiyotlarni ilmiy jihatdan asoslash, 
ularni tushuntirish atom fizikasini rivojlantirishni talab qilar edi. Bu esa atom 
fizikasining taraqqiy etishiga, aloxida fan sifatida yuzaga kelishiga olib keldi. 
Atomistik materializm asoschilari boʻlgan qadimgi yunon faylasuflari Levkipp 
(eramizgacha V asr) va Demokritlar (eramizgacha 460-370-yy.) atom nazariyasini 
ilgari surdilar. Bu nazariyaga koʻra, har bir modda boʻlinmaydigan mayda 
zarralardan, ya’ni atomlardan tuzilgan. Ularning fikricha, atomlar mutlaq boʻlib, 
ularda boʻshliq yoʻq. Ular cheksiz fazoda bir-biridan aloida ajratilgan boʻlib, tashqi 
shakli, oʻlchami, holati, tartibi bilan farq qiladi. Atomlar ma’lum vaqtlarda turgʻun 
birikmalarga birlashib turli jismlarni hosil qiladi. Demokritning atomistik 
qarashlari Epikur (eramizgacha 341-270-yy.) atom nazariyasini ilgari surdilar. Bu 
nazariyaga koʻra, har bir modda boʻlinmaydigan mayda zarralardan, ya’ni 
atomlardan tuzilgan. Ular cheksiz fazoda bir-biridan aloida ajratilgan boʻlib, tashqi 
shakli, oʻlchami, holati, tartibi bilan farq qiladi. 
Oʻrta asrlarda atom toʻgʻrisidagi ta’limotlar sezilarli rivojlanmadi. 
Keyinchalik atom toʻgʻrisidagi Levkipp, Demokrit, Epikurlarning atom 
toʻgʻrisidagi tasavvurlari fransuz faylasuf materialisti P.Gassendi (1592-1655) 
tomonidan rivojlantirildi. Uning faoliyati I.Nyutonga (1643-1727) va R.Boyllarga 
(1627-1691) ta’sir koʻrsatdi. 

---

12