Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi

1.5- rasm Atomning Bor modeli. 
Nils Bor Rezerford modeli muammolaridan xabardor edi va fizikadagi ikkita 
yangi oʻzgarishlar, ya’ni energiya va atom spektrlarini kvantlash tushunchasi unga 
takomillashtirilgan atom modelini ishlab chiqishda yordam berdi, Bor modeli deb 
nomlandi. Ushbu modelni avval energiya va atom spektrlarining kvantlanishini 
koʻrib chiqamiz. Ya’ni energiya va atom spektrlarini kvantlash tushunchasi unga 
Bor modeli sifatida tanilgan takomillashtirilgan atom modelini
1.2. Elementar zarralar sinflari 
Elementar zarralar sinflari. Elementar zarracha
(boshqa nomlari: 
fundamental zarracha
) parchalanishi mumkin boʻlmagan yoki parchalana olishi 
isbot etilmagan zarrachadir. Elementar zarralar tuhunchasi oʻzi murakkabdir. 
Dastlab bu tushuncha tarkibiga boshqa zarralar kirmagan, ichki strukturaga ega 
boʻlmagan sodda tuzilgan zarralar uchun qoʻllanilgan. Lekin, fanning rivojlanishi 
bilan elementar deb hisoblangan zarralar murakkab tuzilishiga ega ekanligi 
ma’lum boʻlib, koʻp zarralar elementar emasligi aniqlandi. Shunday qilib, 
elementarlik tushunchasi fan taqaraqqiyoti bilan oʻzgarib kelmoqda. Yaqin 
vaqtlargacha 
(proton, neytron, p
-
-mezon)
Koinotni tashkil etgan materiyaning 
boʻlinmas boshlangʻich elementlari, ya’ni dunyo tuzilishining eng kichik 
“gʻishtchalari “deb hisoblanib kelgan edi. Ammo mikrodunyo tuzilishining 

---

19 
elementar zarralari ustidan hozirgi zamon tadqiqotlari ularning ma’lum 
sharoitlarda bir-biriga aylanishini aniqlandi.
Masalan,
Proton yadro tarkibida neytronga:
p→n+β
+
+v (1)
 
va aksincha neytron protonga:
n→p+ β
_
+v
-
 (2) 
aylanishi mumkin. 
Lekin, bundan proton, elektron, antineytrinodan tashkil topgan degan ma’no 
kelib chiqmaydi. Bugungi kunga kelib yuzlab zarralar aniqlandi, bu zarralar tarixan 
nomlanishi boʻyicha