Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "bank ishi" kafedrasi

3-rasm. Jahon faktoring bozorida mintaqalar ulushi 2017-y
18
Mintaqalar borasida olib qaraydigan bo‘lsak faktoring Yevropada juda
rivojlangan kreditlash shakli hisoblanadi (jahon faktoring bozorining qariyb 67%
ulushi shu mintaqaga hissasiga to‘g‘ri keladi), keying o‘rinda esa Osiyo
mintaqasini aytish mumkin (Osiyo minyaqasining jahon faktoring bozoridagi
ulushi 24% ni tashkil etadi).
Jahonda faktoring juda keng qo‘llaniladigan mamlakatlar sifatida Buyuk
Britaniya (320 mlrd yevrodan ortiq yilik faktoring krediti summasi) va Xitoyni
(yillik 300 mlrd yevrodan ortiq faktoring krediti summasi) misol qilib keltirish
mumkin, chunki bu mamlakatlar so‘ngi yillarda faktoring kreditlari hajmi
bo‘yicha o‘z mintaqalarida ham dunyoda ham yetakchilik qilmoqda. 2011-2014
yillarda Xitoy karvonboshilik qilgan bo‘lsa undan keyin Buyuk Britaniya Jahonda
yetakchi bo‘lib turibdi. Xitoyda faktoring bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalar
juda ko‘p bo‘lib ularning soni 5600 tadan oshadi.
18
http://www.fci.org
29

---

Xitoy; 58.00%
Gongkong; 
8.00%
Yaponiya; 
10.00%
J.Koreya; 3.00%
Tayvan; 9.00%
Singapur; 8.00%
Boshqalar; 
4.00%
Xitoy
Gongkong
Yaponiya
J.Koreya
Tayvan
Singapur
Boshqalar
4-rasm. Osiyo-okeaniya mintaqasi faktoring bozorida mamlakatlar
ulushi
19
Yuqorida berilgan diagramma ma’lumotlaridan ko‘rinadiki eksport
salohiyati jahondagi eng yuqori bo‘lgan davlat Xitoy Osiyo qit’asidagi jami
faktoringning yarmidan ko‘pini amalga oshiradi. Buyuk Britaniya esa Yevropada
amalga oshiriladigan Faktoring kreditlarining qariyb 20% dan ortiq qismini o‘zida
jamlaydi, bu borada Fransiya va Germaniya davlatlari undan keyingi o‘rinlarni
band etadi bu mamlakatlarda ham bu kredit turi keng qo‘llaniladi.
Jahon amaliyotida overdraft kreditlash shakliga nazar tashlaydigan bo‘lsak,
bu kreditlash turning ingliz tilida gaplashuvchi mamlaktlarda keng tarqalganini
kuzatamiz. Xususan Buyuk Britaniya banklari tomonidan bu kreditlash turi
keng qo‘llaniladi. Britaniya banklari overdraft kreditlari uchun foiz stavkalarini
har xil belgilaydilar, albatta, bu pul bozoridagi holat raqobatchi banklar stavkalari
va boshqa juda ko‘plab omillarni hisobga olgan holda belgilanadi. Umumiy olib
qaraganda overdraft kreditlarining Birlashgan Qirollik banklari tomonidan 12
foizdan tortib to 20 foizgacha bo‘lgan oraliqda taqdim etiladi, banklar foizdan
tashqari har oy ma’lum miqdorda mijozdan badal ham undirishi mumkin. Buyuk
britaniyada yiliga 13 millionga yaqin jismoniy shaxslar bu kreditlash turiga
19
http://www.fci.org
30

---

murojaat etadi, ularning 2 million nafari esa doimiy ravishda, ya’ni yil davomida
bu kreditdan foydalanadi va banklarning ulardan oladigan foydasi o‘rtacha 1.3
milliard funt sterlingni tashkil etadi.
20 
Overdraft krediti britaniyada yaxshi
rivojlangani bilan, jismoniy shaxslar kredit kartalardan nisbatan ancha ko‘p
foydalanishadi deyarli uch - to‘rt barobar ko‘proq. 
overdraft; 8.00%
kredit kartalari; 
42.00%
Boshqa barcha; 
50.00%
overdraft
kredit kartalari
Boshqa barcha