Sh. N. Fayzimatov

Murakkab ko’rinishga ega bo’lgan avtomatik liniya. 
Detallarni 
lotoklarda yaxshi harakatlanishi uchun zagatovkalar va yarim fabrikatlar uchun 
lotok devori bilan detal orasida A tirqishlarni to’g’ri belgilab berish zarur. Lotok 
o’lchamlari (eni V bo’yicha) va detallarga har hil bosqichda ishlov berish (uzunligi 
λ bo’yicha)da lotok devori va detal orasida ruxsat etilgan A tirqish bilan 
chegaralangan bo’lishi kerak. Ruxsat etilgan chegaraviy tirqish quyidagi 
formuladan topiladi. 
A=
-h (5.1) 
bu erda ƒ=0,1÷0,2-ishqalanish koeffisenti 
Burchaqli lotoklarda detallar ikki A nuqtada orientasiya qilinadi (rasm 42). 
Burchak tutashuvchi qancha kichik bo’lsa detallarni lotokda harakatlanishi qiyin 
bo’ladi, ayrim holatlarda tiqilish jarayoni ko’zatiladi. Shuning uchun lotoklarda 
detallarni harakatlanishi uchun katta burchak talab etiladi, chunki detallarni tekis 
lotoklardan harakatlanish uchun kerak bo’lgan kuchdan ko’ra yuqori R kuchi tilab 
etiladi. 
P=Q
=Qf
1 
(5.2) 
bu erda Q-detal og’irligi, H; ƒ
1 
-keltirilgan ishqalanish koeffisenti. 

---

155 
Keltirilgan ishqalanish koeffisenti ƒ
1 
ni ishqalanish burchagi V ga nisbatan 
bog’liqligi keltirilgan (ishqalanish koeffisenti f=0.1, B=45
0
bo’lganda f
1 
=1.4f.) 
Rudasimon lotoklarning tirqishini minimal qilib olish tavsiya etiladi, chunki 
tirqish o’lchamlari katta bo’lib kesa detallarni aylanib ketishi ko’zatiladi va 
o’tuchanligi S katalikka katalashtirish ko’zda tutiladi va S=R0,5 
 
formula 
bilan R/ bog’liqligi asosida tayyorlangan nomogrammadan aniqlanadi. Bu erda
R-lotokni egilish burchagi radiusi; -lotok uzunligi.
Rolikli lotoklardan detallarni harakatlanishida ular minimal sonli roliklarga 
suya’nishi kerak, chunki rolikdan rolikka o’tishda ular o’zlarini muvozanatini 
yo’qotmaslikni oldini olish uchun rolik markazlari orasidagi masofa detal og’irlik 
markazini masofaga x kattalikka siljishi 
=0,45h-
(5.3) 
bu erda Q-detal og’irligi, H; R-og’irlik markazidan tayanchgacha bo’lgan masofa, 
mm; F-ko’ndalang kesim maydoni, mm; Y-detal materialini zichligi, kg/mm
3
. 
Lotoklar.
Avtomatlashtirilgan yuklovchi va operatsiyalararo traspartyor 
qurilmalarida asosan detallar o’z og’irligi ta’sirida siljiydi. Lekin keyingi vaqtlarda 
transpartirovka qilish uchun inersiya kuchi (tebranish) keng qo’llanilmoqda, 
ularning yordamida detallarni gorizontal, xattoki uncha katta bo’lmagan burchak 
ostida tepaga qarab siljitish mumkin. 
O’z og’irligi ta’sirida detallar lotok bo’yicha tebranish yoki sipanish yo’li 
bilan siljishi mumkin, bundan kelib chiqqan holda lotoklar ikki hil ko’rinishda 
bo’ladi: dumalaydigan va sirpanadigan. Lotok kesimi detal shakliga va detalni 
lotokda yaxshi joylashishiga bog’liq.