Sh. N. Fayzimatov

Ishlamay qolish - 
ob’ektning ishlash qobiliyati bo’zi lishidan iborat 
bo’lgan hodisa. Ishlamay qolish me’yori mezonlarini belgilovchi texnik xujjatlarda 
keltiriladi. Turli kamchiliklar, foydalanish qoidalari va me’yorlarining bo’zi lishi, 
turli xil shikastlanishlar, shuningdek, tabiiy eyilish va eskirish jarayonlari ishlamay 
qolishlarga sabab bo’ladi. 
Tizim 12600 ta elementdan tashkil topgan, o’rtacha tezligi λ
o’r
=0,32·10
-6 
1/
soat. 
t= 50
 soat 
mobaynida ishlamay qolish ehtimolligi topilsin. 
YeChish: Tizimning ishlamay qolishlar ehtimolligini quyidagi formula 
yordamida aniqlaymiz: 
P(50)=e
-λtt
(4.3) 
bunda:λ
t
= λ
o’r
·N=0.32·10
-6
·12600=4.032·10
-3 
1/
soat.
R(50)=e
-λtt
= e
4.032·10-3
≈0.82ta 
Har qanday mahsulotni odam ishtirokida universal avtomatlashmagan 
dastgohlarda, 
hammaga 
ma’lum bo’lgan uslublarda olinishi mumkin. 
Mashinasozlikni avtomatlashtirishda albatta zarur bo’lgan va ba’zan juda katta sarf 
harajatlar va vaqt talab qilinadigan konstruktorlik-texnologik masalalar hal 
qilinadi. Bunda ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati va samaradorlikni oshirish, 
hizmat ko’rsatadigan ishchilar sonini kamaytirish asosiy vazifa deb olinadi. 
Yuqoridagi omillar hisobiga avtomatlashtirishga ketgan sarf harajatlar tez 
qoplanadi va iqtisodiy samara olinadi. «Avtomat» tarzda ishlashish mo’ljallangan 
texnologik mashina va jihozlarni ishonchliligi, ularni yaxshi qo’llanishini 
aniqlaydigan omilda. Agar ishonchlilik ko’rsatgichi past bo’lsa, murakkab 
«avtomatik» dastgohlar unumdorligi, avtomatlashmagan dastgohlardan kam bo’lib 
qolishi mumkin, ishchilar soni ham kamaymasligi mumkin. Shu sababli texnologik 
mashina va jihozlarni avtomatlashtirish berilgan yoki talab qilingan sharoit uchun 
avtomatlashtirishni maqbul darajasini aniqlash «avtomatik» mashinani yoki 
mashinalar tizimini eng maqbul variantini tanlash yoki loyixalash masalasi 
muximdir.
Bundan tashqari mutaxasislar (bakalavrlar) nafaqat ko’plab konstruksiya va 
texnologik jarayonlarni bilishi, balki avtomatlashtirishni umumiy qonuniyatlarini, 
samaradorlik, ishonchlilik nazariyalari va iqtisodiy samaradorlikni nazariy 

---

134 
asoslaridan foydalangan holda avtomat va avtomat liniyalarni analiz va sintoz 
qilishni bilishlari maqsadga muvofiqdir. 
1. Eng yaxshi iqtisodiy samara beradigan variantni, qiyoslanadigan variantlarni 
texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlari (samaradorlik,