Тупроқ физикаси

72-расм. Қолдиқ магнитланиш (ва магнит 
моменти)ни гистерезис доиранинг маълум 
бўлган шакли бўйича аниқлаш схемаси 
Тупроқ минералларини амалий ҳисоб-
китоблар учун етарлича бўлган аниқликда 
изотроп деб, магнитланишни эса – бир 
жинсли деб ҳисоблаш мумкин. Шу сабабли 
ϰ
м
ҳақиқий таъсирчанлик 
N=0
бўлганида энг 
юқори магнит таъсирчанлик катталигини 
ифодалайди ва 
ϰ
′
м

туюлма таъсирчанликка 
тенг (
ϰ
м 
=
ϰ
′
м
) деб, 
J
вектор 
– Н
векторга мос келадиган вектор деб,
ϰ
м
N
ҳосиласининг қиймати – жуда кичик (0,01 дан ортмайди), ҳамда
J
ва 
H
векторлари оддийгина боғланган: 
J= 
ϰ
м
H
деб ҳисобланади. Албатта, 
келтирилган фикрлар поликристалл 
бирикмалар учун ўринлидир. Улар 
қаторига эса тупроқда учрайдиган 
деярли барча минералларни дадиллик 
билан 
киритиш 
мумкин. 
Одатда, 
минераллар магнит хоссасига кўра уч 
гуруҳ: ферромагнит, отқинди ва қолдиқ 
гуруҳга бўлинади. Уларнинг магнит 
хоссалари 
структуранинг 
келиб 
чиқиши, 
топилган 
ери 
(кони), 
эволюцияси ва б. ларга жуда боғлиқдир.
Айтиб 
ўтилган 
уч 
гуруҳ 
минералларнинг 
магнит 
тавсифларининг 
катталиги 
қанча 
бўлиши мумкинлигини тасаввур қилиш 
учун 
иллюстратив 
(кўргазмали) 

---

262 
мисоллар келтирамиз. 73-расмда турли конлардан олинган магнетитларнинг
гистерезис 
эгриликлари 
ва магнитланиш 
эгриликлари 
келтирилган. 
Адабиѐтларда магнетитларнинг таркибида қандай маҳаллий минераллар 
бўлишига қараб бир хил намунадаги минералларнинг 
J
1 ва 
He
магнит 
характеристикаларини 
тоза 
магнетит 
(аниқ 
кўринадиган 
магнит 
анизотропиясига 
эга 
бўлган 
куб 
системасидаги 
кристаллар)нинг
характеристикаларига қараганда қанчалик ўзгариб кетиши мумкинлиги ҳақида 
маълумотлар ҳам бор.