Тупроқ физикаси

U
намунага зич жойлаштирилган ҳалқали зондлар орқали олинади, 
конденсаторга 
С 
берилади, сўнгра калит ѐрдамида баллистик (эркин отилган 
жисм траекторияси бўйича ишлайдиган) гальванометрга 
G
узатилади. 
Эталондаги 
U
0 
кучланишнинг пасайиши юқоридагиларга ўхшаш тарзида 
ўлчанади (56-расм). 
56-расм. Солиштиришни эталон
усулининг схематик кўриниши.
Гальванометрнинг иккита қиймати – 
намуна 
β
1
 
ва эталон 
β
1
ҳолатлардаги 
нисбатлари қуйидаги формула асосида 
ҳисобланади: 
β
10 
= 
1
0
0
0
1
1
0
1
0
1
S
l
S
l
U
U






Тупроқ қаршилигини ўлчашнинг кенг 
тарқалган усули битта ѐки бир нечта елкалар сифатидаги электрон лампалар 
билан 
биргаликдаги 
кўприк 
схемаси 
ҳисобланади. Бу кўринишдаги схемалардан 
бири қуйидаги 57-расмда келтирилган. 
 
57-расм. Электрон лампали кўприкнинг 
тамойил жиҳатидан схематик кўриниши.
 
Асосий кўприкка (
II
) ноъмалум 
қаршилик сифатида 
R
x
тупроқ намунасига 
уланган. 
Унинг 
бошқа 
бир 
елкаси 
ўзгарувчан қаршилик ҳисобланиб, қўшиб – 
ажратувчи (
И – Р
) ѐрдамида тизимни 
мувозанат ҳолатига келтириш вазифасини 
бажаради.

---

230 
II 
кўприк елкасига 
I
кўприк уланган, у ўз навбатида триоднинг (
Л
) битта 
елкаси сифатида ўрин тутади, тўр ўлчовчи диагонал кўприкка уланган. 
Намуналарнинг электр қаршилигини ўлчашнинг мураккаблиги тупроқ 
намлигини кенг оралиқда ўзгариб туриши ва