Abulqosimov h. P., Muminov n. G

 
1.1.1-jadval. 
Xufyona iqtisodiy faoliyat klassifikatsiyasi kriteriyalari
10
 
Asosiy kriteriyalar
 
Xufyona faoliyat turlari 
Natijaning tavsifiga bog‘liq 
ravishda
-ishlab chiqarish faoliyat 
– qayta taqsimlash faoliyati 
Rasmiy iqtisodiyotga 
munosabati bo‘yicha
-ichki iqtisodiyot 
– parallel iqtisodiyot 
Takror ishlab chiqarish sikli 
bosqichlari bo‘yicha
-xufyona ishlab chiqarish; 
– xufyona taqsimot; 
– xufyona ayirboshlash; 
– xufyona iste’mol 
Alohida sohalarni 
muvofiqlashtirish 
-xufyona bozor 
– norasmiy iqtisodiyot
 
10
Голованов Е.Б. Теневая экономика. Конспект лекций.-Челябинск, 2015.-
С.8. 

---

mexanizmiga bog‘liq 
ravishda
Bozor turlari bo‘yicha
-iste’mol tovarlari va xizmatlar 
bozorida; 
– investitsiya tovarlari 
bozorlarida; 
– moliya bozorlarida; 
– mehnat bozorlarida; 
– boshqa bozorlarda (axborot, 
texnologik, intellektual mulk)
 
 
Bozor turlari bo‘yicha xufyonaviy iqtisodiy faoliyat turlari 
iste’mol tovarlari va xizmatlar bozorida; investitsiya tovarlari 
bozorlarida; moliya bozorlarida; mehnat bozorlarida; boshqa 
bozorlarda (axborot, texnologik, intellektual mulk) mavjud bo‘ladi.
Xufyona iqtisodiy faoliyati uzoq vaqtdan beri rasmiy iqtisodiyot 
doirasidan tashqariga chiqdi va jamiyatning barcha sohalarida 
parazitar edi: uy xo‘jaliklari iqtisodiyotidan tortib yirik korxonalarga 
qadar, davlat faoliyatiga ta’sir ko‘rsatadigan va mamlakat aholisining 
hayot darajasi va turmush tarzini o‘zgartirgan. Bularning barchasi, 
xufyonali iqtisodiyotni quyidagi ijtimoiy xususiyatlarga ega bo‘lgan 
ijtimoiy iqtisodiyotning alohida segmenti sifatida ko‘rib chiqish 
kerak, degan xulosaga kelishimizga imkon beradi: 
• universallik; 
• yaxlitlik; 
• rasmiy iqtisodiyot bilan huquqiy iqtisodiy tuzilmalar, 
shuningdek, davlat va jamiyat institutlari orqali o‘zaro yaqinlashish 
orqali o‘zini namoyon qiladigan tashqi muhit bilan bog‘liqlik; 
• xufyona iqtisodiyotida barqaror aloqalar va munosabatlar 
mavjud bo‘lgan tarkibi, uning yaxlitligi va o‘ziga xosligini ta’minlash 
turli xil ichki va tashqi o‘zgarishlar bilan uning asosiy xususiyatlarini 
saqlab qolish qobiliyati; iyerarxiya (strukturaning alohida holati 
sifatida) - xufyona iqtisodiyotining qismlari va elementlarini 
yuqoridan pastgacha tartibda joylashtirish; 
• o‘z-o‘zini tashkil etish va uzluksiz rivojlanish, jahon iqtisodiy 
munosabatlariga organik qo‘shilish qobiliyati; amaldagi maqsadlarga 

---

erishish uchun odatiy uslublar va usullarning umumiyligidan iborat 
maqsadga muvofiqligi va universal ishlash mexanizmining 
mavjudligi; 
• bir-biriga qarama-qarshi ikkita ikkita tamoyilning mavjudligi - 
konstruktiv (ishlab chiqarish sektori) va buzuvchi (jinoiy sektor). 
Aytish lozimki, xufyona faoliyatning turli xillari sifat jihatdan 
farqlanadi. Shu sababdan, xufyona iqtisodiyotning muammolarini 
to‘g‘ri tushunib yetish uchun uning asosiy segmentlari va sektorlarini 
ajratish kerak bo‘ladi.