E. Egamberdiev

Korporatsiyada eksportlar, 
texnologiya, marketing, moliya, iqtisodiy taxlil, sotsiologiya, psixologiya va 
boshqa sohalar bilan alohida shug’ullanib borishi mumkin. Rivojlangan 
mamlakatlarda juda katta miqdorda korxonalar mavjud.
Ular kichkina 
do’konchalar, sartaroshxonalar, ta’mirlash ustaxonalaridan tortib gigant korxonalarni 
ham o’z ichiga oladi. AQShda, masalan, 17 mln.ga yaqin korxona bor bo’lsa, 
shundan 70% yakka xo’jalik (bir kishiniki) shaklidagi korxonadir, 10% -ikki va 
undan ko’p (sheriklik) shaxslarga tegishli, 20% aktsioner korxonalardir. Shunday 
qilib mulk shakllari bo’yicha ko’pgina xo’jaliklar aktsioner korxonalar emas. 
Lekin 
korporatsiyalar AQSh iqtisodiyotida xal qiluvchi o’rinni egallaydi.
 
Masalan, 
AQShda qayta ishlash sanoatida ularni hissasi ja’mi maxsulot xajmida 90% ni tashkil 
etadi, lekin 500 ta yirik korporatsiyada mamlakat yalpi milliy maxsulotini 40% dan 
ko’pi ishlab chiqariladi. Aktsionerlar mulki asosida monopolistik gigant ishlab 
chiqarishlar o’sib chiqqan. Ular dunyo miqyosidagi kompaniyaga aylanganiga ancha 
bo’lgan. 
Demak, xozirgi zamon iqtisodiyotida aktsioner kompaniyalar xal 
qiluvchi ahamiyatga ega. Ular faoliyati milliy bozorga emas, dunyo bozoriga 
mo’ljallangan. 
Aktsionerlik jamiyatlarini shakllanishi va rivojlanishi ishlab chiqarish 
kuchlarini rivojlanishi, ishlab chiqarish qo’lamini o’sishi, va shaxsiy kapitalni 

---

48
cheklanganligi bilan bog’liq bo’lib, bunda yirik korxonalarni yaratishni, temir 
yo’llarni kanallar qurish va shunga o’xshash xususiy kapitalni birlashishini talab etadi 
Iqtisodiy faoliyatning xillari bu iste’mol va ishlab chiqarishdir. 
Odatda ishlab 
chiqarishning foydali, qimmatga ega bo’lgan maxsuli, natijalari iste’mol