Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

 
Қадимги Ҳинд календари.
Ҳиндистонда яқин вақтларгача турли 
хил календарлар, яъни Қуёш, Ой, Ой-қуёш календарлари ишлатилган. 
Ҳиндистон қадимги цивилизациянинг ўчоғи сифатида календарлар 
тарихи бир-неча минг йилларни ўз ичига олади. Ҳиндистонда энг кўп 
тарқалган 
календарлардан 
бири 
самват 
календаридир. 
У 
Ҳиндистоннинг Шимолий ва Марказий вилоятларида ишлатилган. Бу 
Ой-қуёш календари бўлиб, тропик йил ва Ой ойлари асосида 
тузилган. Календарда ҳар уч йилда эмболистик йил жорий қилинган. 
Уни ҳиндлар “адикмас”
2
– деб атаганлар. Шунингдек, календарда 
қўшимча кунлар (буржий календарь асосида) жорий этилган ва улар 
“титхи” деб аталган. Бу календарь эраси эрамиздан аввалги 57 йилдан 
ҳисобланган. У Ҳиндистонда тарқалган яна бир календарь “Сака 
календари”дир. Ҳиндистоннинг жанубий вилоятларида қўлланилиб 
Қуёш календари ҳисобланади. Сака календарида бир йил дастлаб 
1
Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE 
Publications, Inc. Р. 126-127. 
2
Қўшимча ойлар Ҳиндистоннинг шимолида олтинчи ойдан сўнг, жанубда эса биринчи ойдан аввал 
қўшилган. 

---

44 
олти фасл, ҳар бири 29, 32 кундан ташкил топган ўн икки ойдан 
иборат бўлган
1
.
 
Қуёш чиқишидан ботишигача бўлган вақт бир сутка 
ҳисобланган. Йилнинг боши баҳорги тенг кунликда бошланган. Бу 
календарь эраси Сака эраси ҳисобланган (эрамизнинг 78 йил 15 марти 
унинг бошланиши ҳисобланади). Ҳиндистонда мазкур календарь ва 
эралардан ташқари Калюга эраси (бошланиши эр.ав. 3102 йил 18 
февраль), Нирвана эраси (эр.ав. 543 йилдан) Махавира эраси (эр.ав 
527 йилдан), Грахапаривритти эраси (эр.ав. 24 йилдан), Невар эраси 
(эрамизнинг 879 йил 20 октябридан), Фазли (эрамизнинг 1550 йил 10 
сентябридан) эралари мавжуд бўлган. 
XVIII 
асрга келиб Ҳиндистонда Григорий календари 
қўлланилган. Бугунги кунгача Григорий календари билан биргаликда 
маҳаллий календарлардан ҳам фойдаланилади. ХХ асрнинг эллигинчи 
йилларида Ҳиндистонда календарь ислоҳоти ўтказилди. 1957 йилда 
Сака эрасига асосланган ягона миллий календарь қабул қилинган. 
Мазкур календарь Григорий календари асослари асосида тузилган. 
Шунингдек, унда қадимги ҳинд Қуёш календари хусусиятлари ҳам 
мавжуд. 
Календарь 365 (кабиса 366) кун, 12 ойдан иборат. Ойлар 30-31 
кундан, оддий йилда биринчи олти ой 30 кундан, қолган олтитаси 31 
кундан иборат. Календарь қуйидаги жадвалда берилган. (Йилнинг 
бошланиши баҳор фасли оддий йилда 22 март кабиса йилида 21 март 
(баҳорги тенг кунлик)дан бошланади).