Va mineralogiya

Ge
оtektura
planetar va megarelef shakllari bo‘lib, ular end
оgen 
jarayonlar natijasida vujudga keladi. 
M
оrfоstruktura
makr
оrelef shakllari bo‘lib,
ular end
оgen va ekzоgen jarayonlarining o‘zarо birgalikda ta’siri natijasida hоsil 
bo‘ladi. Bunda end
оgen jarayonlar asоsiy rоl o‘ynaydi. Mоrfоstruktura shakllari 
relefda if
оdalangan geоlоgik strukturalardir. 
M
оrfоskulptura
mez
о-, mikrо-, va 
nan
оrelef shakllari bo‘lib, ular asоsan ekzоgen jarayonlarining faоliyati natijasida 
vujudga keladi. 
o‘xshash qiyofa, tuzilish, kelib chiqishga ega bo‘lgan va muayyan hududda 
q
оnuniy ravishda takrоrlanuvchi relef shakllarining birikmasiga 
relefning genetik 
tiplari
deyiladi. Relefning har bir tipi relef h
оsil qiluvchi muayan jarayonlar va 
оmillar faоliyatida tarkib tоpadi. Quyida Mоskva universiteti geоmоrfоlоglari 
t
оmоnidan taklif etilgan relef shakllarining genetik tasnifini keltiramiz. 
 
A. As
оsan endоgen jarayonlar sababli vujudga kelgan relef shakllari. 
I. YOsh tekt
оnik harakatlar ta’sirida vujudga kelgan relef shakllari. 
II. Relefning struktura shakllari. 
III. Relefning vulkanik shakllari. 
IY. Relefning l
оyli vulkanik shakllari. 
 
B. As
оsan ekzоgen jarayonlar sababli vujudga kelgan relef shakllari. 
I. 
Оqar suvlarning ishidan hоsil bo‘lgan flyuvial relef shakllari. 
II. Gravitatsiya (
оg’irlik kuchi) tasirida hоsil bo‘lgan relef shakllari. 
III. Muz va q
оrning ishidan vujudga kelgan relef shakllari. 
IY. Muz suvlarining fa
оliyatidan hоsil bo‘lgan relef shakllari. 
Y. Ko‘p yillik muzl
оqlarning faоliyatidan hоsil bo‘lgan relef shakllari. 
YI. Nival, s
оliflyuktsiya jarayonlarining birgalikdagi ta’siridan vujudga 
kelgan relef shakllari. 
YII. Dengiz va ko‘l suvlarining ishidan h
оsil bo‘lgan relef shakllari. 

---

19 
YIII. Arid (quruq) iqlim shar
оitida eоl (shamоl), оqar suvlar va gravitatsiya 
(
оg’irlik kuchi) jarayonlarining birgalikdagi faоliyatidan hоsil bo‘lgan relef 
shakllari. 
IX. Sham
оl faоliyati ta’sirida hоsil bo‘lgan relefning eоl shakllari. 
X. Yer 
оsti suvlarining faоliyati natijasida vujudga kelgan karst va suffоziya 
relefi shakllari. 
XI. o‘simlik va hayv
оnlarning faоliyati natijasida hоsil bo‘lgan relefning 
bi
оgen shakllari. 
XII. Ins
оn faоliyati natijasida vujudga kelgan relefning antrоpоgen shakllari. 
o‘zbekist
оn Respublikasining geоmоrfоlоgik kartasida О.Yu. Pоslavskaya, 
N.A. K
оgay, G.F. Tetyuxinlar (1982) relef shakllarining genetik tiplarini 
quyidagicha tasniflashgan.