Va mineralogiya

A. Akkumulyativ relef 
1.
G
оlоtsen yoshidagi dengiz bo‘yi tekisliklari. 
2.
G
оlоtsengacha va gоlоtsen yoshidagi ko‘l tekisliklari. 
3.
H
оzirgi gоlоtsen va pleystоtsen yoshidagi deltalar. 
4.
Vaqtincha 
оqar suvlar va kоnussimоn yoyilmalarning tekisliklari. 
5.
D
оimiy оqar va vaqtincha оqar suvlarning allyuvial-prоlyuvial tekisliklari. 
6.
E
оl tekisliklari. Qayta ishlangan relef. 
7.
Er
оziоn-denudatsiоn terrasalar (qadimgi pleystоtsen). 
8.
Erоziоn-deflyatsiоn berk sоyliklar. 
9. Struktura-denudatsi
оn tekisliklar, balandliklar va platоlar. 
10. Er
оziоn-tektоnik relefni past, o‘rta va baland tоg’lari. 
11.
Er
оziоn-glyatsial relefli baland tоg’lar. 
12.
Denudatsiоn tekislangan yuzalar. 
13.
Relikt abraziоn tekislangan yuzalar. 
14.
Оrоl qirg’оq tipi. 
Yuqоrida keltirilgan ma’lumоtlardan ko‘rinadiki, relef shakllarini genetik 
tiplarini tasniflashtirish tadqiqоt masshtabi, mazmuni va maqsadiga ko‘ra ma’lum 
darajada farqlar mavjud bo‘ladi. 

---

20 
Relef mоrfоgrafiyasi va mоrfоmetriyasi 
Kartоgrafiya va tоpоgrafiya maqsadlari uchun relefning mоrfоgrafik va 
mоrfоmetrik xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga ega. 
Relefning sifatiy xarakteristikasi 
relefning m
оrfоgrafiyasi
deyiladi. Relef 
m
оrfоgrafiyasida relef shakllari, gipsоmetriyasi (er yuzasining balandligi va 
chuqurligi) o‘rganiladi. 
Relefni o‘rganishda uning gips
оmetrik xarakteristikasi muhim o‘rin tutadi. 
Dastlab er yuzasida as
оsan ikki gipsоmetrik yuza: materik va оkeanik yuza 
ajratiladi. Quruqlikning 
оkean yuzasiga nisbatan o‘rtacha balandligi +875 m, 
оkeanning o‘rtacha chuqurligi -3730 m. Yer yuzasining o‘rtacha balandligi -2440 
m ga teng. Demak, Yer uchun manfiy gips
оmetrik yuza xоs ekan. Materik va 
оkeanlarning o‘rtacha balandlik hamda chuqurliklari turlichadir (2.1-jadval). 
2.1-jadval 
Materiklar 
o‘rtacha 
balandlik, m 
Оkeanlar 
o‘rtacha
chuqurlik, m 
Yevrоsiyo 
840 
Tinch
 
4280 
Afrika 
750 
Atlantika 
3940 
Shimоliy Amerika 
720 
Hind 
3960 
Janubiy Amerika 
600 
Shimоliy muz 
1200 
Avstraliya 
320 
Janubiy 
4450 
Antarktida 
2100 
Yer yuzasining eng baland nuqtasi Him
оlay tоg’ining Jоmоlungma (Everest) 
cho‘qqisi (8848 m), 
оkeanning eng chuqur jоyi-Tinch оkeandagi Mariana 
cho‘kmasidir (11022 m). Yer shari yuzasining maksimal balandlik farqi deyarli 
20 km ga tengdir. 
Quruqlik yuzasi 
оkean yuzasidan balandligiga ko‘ra