Microsoft Word safety(eng, rus, uz). doc

Mexanik ventelyasiya.
Mexanik ventilyasiya 
tortib oladigan, irmoq, murakkabga ajraladi. 
Tortib olinadigan ventilyasiya: 
•
Deraza va eshiklar orqali havo etarli bo‘lsa; 
•
Binoda odamlarning qisqa vaqt bo‘lishlari 
holatlarida; 
•
Binodan ifloslangan havoni ko‘p qismini 
chiqarish talab qilinganda qo‘llaniladi. 
Irmoq ventilyasiyadan: 
•
Binoda to‘liq havoni almashtirishni talab 
etishda; 

---

91 
1.1–rasm. Tortib olinadigan ventilyasiya. 
•
Binoda zaharli, xavfli va o‘ta sassiq 
ifloslanish yoki gazlar chiqmayotgan bo‘lsa; 
•
Ifloslangan 
havoning 
binoga 
kirishini 
ogohlantirilayotganda qo‘llaniladi. 
1.2–rasm. Irmoq ventilyasiya. 
Irmoqli – so‘rg‘ich ventilyasiya ventilyasiyaning 
faqat birgina tizimi bilan bino havosini tozalash 

---

92 
imkoni bo‘lmaganida o‘rnatiladi. Bunday ventilyasiya 
sozlash va ishga tushirishda katta harajat talab qiladi, 
o‘ta samarali sanalib, faqat ayrim holatlarda zarurat 
tug‘ilganda loyihalashtiriladi. 
Changlangan havoni tozalash qurilmalari 
Filtrlar - g‘ovakli mexanik chang ajratuvchilar, 
elektrofiltrlar va moyli. 
G‘ovakli- (ipsimon, gazmolli, donli, graviyali) 
chang filtrlar g‘ovaklarida tez-tez o‘tirib qoladi, 
ko‘pincha filtrlovchi massa tepasida va g‘ovaklar 
devorlarida qoladi. Mexanik chang ajratuvchilar – 
turli xil siklonlar, chang o‘tiruvchi kameralar, chang 
to‘plovchilar. 
Elektrofiltrlar 
– 
doimiy 
tarzda 
yuqori 
kuchlanishdagi tokni o‘tkazuvchi havo o‘tkazgichi 
ichida elektrodlar o‘rnatilgan. Elektrodlar yonidan 
ifloslangan havo o‘tayotganda chang zarralari 
nurlanayotgan 
elektrod 
elektronlarining 
salbiy 
elektrzaryad oladilar, oqibatda ular erga tutash 
elektrodlar yo‘nalishida joylashadi va shu erda chang 

---

93 
to‘plovchilarga o‘tirib qoladi. Samaradorligi 99% dir. 
Shuni aytib o‘tish kerakki yonuvchi va portlash xavfi 
bulgan moddalarda ishlatib bulmaydi. 
Moyli filtrlar – ifloslangan havo va moyli ustama 
bilan tutash ustunini hosil qiluvchi moylangan qisqa 
metall quvurchalar bilan to‘ldirilgan katakli quti. 
Bunday filtlar irmoq va so‘rg‘ich ventilyasiyada 
qo‘llaniladi. 
Afzalliklari - qurilma va xizmat kursatishi oddiy. 
Filtr ifloslangan paytda doiralar davriy tarzda issiq 
soda eritmasida yuviladi va ularning ustamalari 
moylanadi (doiralar –qutisi bilan moyli vannaga 
solinadi. Changni tozalash uchun qurilmalar chang va 
chang zarrachalarining xarakteri va xajmini inobatga 
olgan holda tanlanadi. 
Chang zarrachalari xajmi yuzasidan kichik, 
o‘rtacha va yirik changga taqsimlanadi. 
I. Eng kamida – agar 1 m
3
havoda 50 mg gacha 
chang bo‘lsa. 
II. O‘rtacha 500 mg gacha. 
III. 500 mg dan ancha yuqori. 

---

94 
Zamonaviy filtrlar 10 mk gacha eng kichik 
changni sezib, 1 m
3
havoga 1-2 mg ni tozalashga 
qodir. 
Tozalash darajasiga ko‘ra gazmolli va elektrik 
filtrlar o‘ta samarali, ular 10000 mg/m
3
gacha, ya’ni 
99,5% changi mavjud havoni tozalashga qodir. 
Irmoq ventilyasiyasi uchun tozalash darajasi 
quyidagicha – ishlab chikarish binosining ishchi 
hududi havosida zararli moddalar konsentratsiyasi < 
30% MYQK. Iflos chang yoki zararlangan moddalar 
bor havo doimo ham to‘liq ko‘zga tashlanmaydi. 
Yilning eng sovuq davrida so‘rilayotgan havoni isitish 
uchun issiqlikni tejash maqsadlarida ifloslangan havo 
aralash kameraga haydalib, (>10%) tashqi havo bilan 
aralashib, so‘ng tozalangach, yana binoga uzatiladi. 
Bunday havo ayriboshlash retsirkulyasiya deb ataladi. 
Aralashtiruvchi kameraga so‘riladigan havoda zararli 
va portlash xavfi bo‘lgan (akkumulyatorlardan) 
moddalar mavjud bo‘lsa, retsirkulyasiyaga yo‘l 
qo‘yilmaydi. Radio va telestudiyalarining radiouzatish 
markazlarida retsirkulyasiya binoda havo maxsus, 

---

95 
ataylab sovutiladigan yilning eng issiq vaqtida ham 
amalga oshiriladi. Binoda havo t, R, V sining davriy 
tekshiruvchi 
havo 
almashtirishning 
qisqaligi 
ventilyasiya qurilma harakati samaradorligining 
nazorati hisoblanadi.