Б. Сапаров ф а л с а ф а

Қонуниятли боғланишлар 
ҳодисаларнинг бир- бирини сабабиятли тақозо 
қилишининг натижасидир. Қонуниятларнинг объектив характерини олам ва 
табиатнинг олий маҳсули бўлган онг акс эттиради ва бу ҳақдаги хулосаларни 
ифодалайди. Фан қонунлари табиат ва жамият қонунлариниг инъикоси, 
инсон билимлари мажмуидир. Умумий жараѐн сифатида қонун айрим 
ҳодисаларга боғлиқ бўлмаган ҳолда, улардан ташқарида бўлмасдан, балки 
мазкур нарса ва ҳодисалар билан узвий боғланган ҳолдагина мавжуд бўла 
олади. 
Табиат қонунлари
нинг муҳим хусусияти - у объектив характерга эга, 
яъни у инсонга ҳам, инсониятга ҳам боғлиқ эмас. Бирор киши, ҳатто 
миллатнинг иродаси билан ҳам, табиат қонунларига туб ўзгартириш киритиш 
ѐки уни бутунлай йўқ қилиш мумкин эмас. Чунки бу қонунларнинг асосини 
ташкил қилган боғланишлар, муносабатлар объектив хусусиятга эга.

---

69 
Дунѐдаги ҳар бир нарса ва ҳодиса бир- бирини тақозо қиладиган ва шу 
билан бирга, бир- бирини истисно қиладиган қарама – қарши томонлар 
бирлигидан иборат. Демак, воқелик ва ўзгариш жарраѐнида айният ва 
зиддиятнинг бўлиши табиий. Масалан, аччиқ ва ширин, кеча ва кундуз, 
эзгулик ва ѐвузлик, меҳр ва қаҳр, оч ва тўқ ва ҳ.к. Қарама – қарши томонлар 
бир – бирини инкор этади ва шу билан бири иккинчисини тақозо этади, бири 
иккинчисисиз мавжуд бўла олмайцди. Жумладан, магнитнинг манфий заряди 
бўлмаса, у ҳолда ушбу нарса магнит бўлолмайди. 
Борлиқ нарса, воқеа- ҳодисаларнинг турли – туманлигидан иборат. 
Нарсалар қанчалик хилма – хил бўлмасин, улар ўртасида яқинлик, 
ўхшашлик, айнанлик мавжуддир. Жумладан, стол ва стул сифат жиҳатидан 
турли нарсалардир. Лекин улар ўртасида ўхшаш томонлар, белгилар бор. 
Айтайлик, уларнинг ѐ ранги ѐки бир хил материалдан ясалганлиги ѐки 
бўлмаса, вазни ўхшаш бўлиши мумкин ва ҳ.к.