Karima Qosimova, Safo Matchonov, Xolida G’ulomova, Sharofat Yo’ldosheva, Sharofjon Sariev

So’z yasovchi qo’shimchalar ustida ishlash.
Bu morfemani o’rganishning 
asosiy vazifasi o’quvchilarni so’zda so’z yasovchi qo’shimchaning ahamiyati bilan 
tanishtirish va shu asosda so’z yasovchi qo’shimchali so’zdan o’z nutqida ongli 
foydalanish ko’nikmasini o’stirish hisoblanadi. O’quvchilar so’z yasovchi 
qo’shimcha yordamida yangi leksik ma’noli so’z yasash mumkinligini tushunishi 
muhim ahamiyatga ega. 

---

126 
So’z yasovchi qo’shimchalar ustida ishlash ba’zi so’z yasovchi qo’shimchaning 
ma’nosini va yasama so’zning grammatik belgilarini aniqlash bilan birga olib 
boriladi. So’z yasovchi qo’shimchaning ma’nosini tushuntirish uning so’z yasashdagi 
ahamiyatini o’quvchilar anglashiga imkon beradi, ularning diqqat-e’tibori so’z 
yasovchi qo’shimcha yordamida yangi leksik ma’noli so’z yasalishiga qaratiladi. 
Masalan: 
ish – ishchi, ishli, ishchan, ishla).
Yasalgan so’z qaysi so’z turkumiga kirishini aniqlash so’z yasovchi qo’shimcha 
yordamida har xil so’z turkumiga oid so’zlar yasash mumkinligi haqidagi tasavvurni 
chuqurlashtiradi. 
So’z yasovchi qo’shimchani ongli o’zlashtirish uchun quyidagi mashqlar 
guruhidan foydalanish yaxshi natija beradi: 
Birinchi guruh mashqlar
ga har xil so’z yasovchi qo’shimcha qo’shish bilan 
hosil bo’lgan bir xil o’zakli so’zlarning ma’no jihatdan farqini qiyoslashga oid 
vazifalar kiradi. Masalan, 
gul
 so’zidan 
-chi, -zor
 so’z yasovchi qo’shimchalari bilan 
yangi so’z yasang. Hosil bo’lgan so’zlarni ma’nosi va tarkibiga ko’ra qiyoslang. 
Ularda nima o’xshash? So’zning qaysi qismi ularni ma’nosiga ko’ra farqlayapti? 
Yangi so’zlarni qatnashtirib gap tuzing. 
Ikkinchi guruh mashqlar
ga bir so’z yasovchi qo’shimchani har xil so’zlarga
qo’shishdan hosil bo’lgan so’zlarda so’z yasovchi qo’shimchaning ma’nosini 
qiyoslashga oid vazifalar kiradi. Bunday mashqlarning maqsadi so’z yasovchi 
qo’shimchaning
ma’nosi haqidagi bilimni elementar tarzda umumlashtirish 
hisoblanadi. Masalan,