Karima Qosimova, Safo Matchonov, Xolida G’ulomova, Sharofat Yo’ldosheva, Sharofjon Sariev

3. Nutq aniq bo‟lsin.
O’quvchi dalillar, kuzatishlar, taassurotlarini haqiqatga 
mos ravishda oddiy bayon etibgina qolmay, shu maqsadning eng yaxshi til 
vositalaridan (so’z, so’z birikmasi, gaplardan) foydalangan holda, maxsus tasvirlar 
bilan ifodalashga o’rgansin. 
4. 
Nutq 
til 
vositalariga 
boy 
bo‟lsin.
Mazmunni 
aniq 
ifodalash uchun o’quvchi nutqi til vositalariga boy bo’lishi, u har qanday vaziyatda 
ham kerakli sinonimlardan, xilma-xil tuzilgan gaplardan mazmunga eng mosini 
tanlab foydalana olish ko’nikmasiga ega bo’lishi zarur. Albatta, boshlang’ich sinf 
o’quvchilariga til boyligi yuzasidan yuqori talab qo’yib bo’lmaydi, ammo o’qituvchi 
o’quv ishlarida ularning so’z boyligini oshirib borishni har vaqt ko’zda tutishi kerak. 

---

175 
5. 
Nutq 
tushunarli 
bo‟lsin.
Og’zaki nutq eshituvchiga, yozma 
nutq esa uni o’quvchiga tushunarli bo’lishi zarur. So’zlovchi yoki yozuvchi nutqini 
eshituvchining yoki o’quvchining imkoniyatini, qiziqishini hisobga olgan holda 
tuzsa, uni hamma birdek, hech qiyinchiliksiz tushunadi. 
6. 
Nutq 
ifodali 
bo‟lsin.
Agar 
nutq 
ifodali, 
ya’ni 
jonli, 
chiroyli, ishontiradigan bo’lsa, eshituvchiga yoki o’quvchiga ta’sir etadi. Og’zaki
nutq eshituvchiga intonatsiya orqali ta’sir etsa, og’zaki nutq ham, yozma nutq ham 
tinglovchi va o’quvchiga hikoyaning umumiy ruhi, dalillar, tanlangan so’zlar, 
ularning emotsionalligi, tuzilgan jumla, iboralar yordamida ta’sir etadi. Nutqning 
tushunarli va ifodali bo’lishi har qanday shevaga xos va ortiqcha so’zlardan sof 
bo’lishini taqozo etadi.