Asosiy organik sintez mahsulotlari texnologiyasi

Ish yuzasidan nazariy ma’lumotlar:
 
Asosiy organik sintez texnologik 
jarayonlarida sodir bo’ladigan muhim kimyoviy reaksiyalarni quyidagi turlarga 
ajratish mumkin: 
1. Galogenlash reaksiyalari; 2. Gidrolizlanish reaksiyalari; 
3. Gidratatsiya; 4. Degidratatsiya; 5. Eterifikatsiya; 
6. Alkillash; 7. Sul’fatlash; 8. Sulfirlash; 9. Oksidlash; 
10. Gidrirlash; 11. Degidrirlash va x.k.
Organik birikmalarga galogen atomlarini kiritish jarayonlarini galogenlash 
deyiladi. Galogenlash reaksiyalariga: ftorlash, xlorlash, bromlash va yodlash kiradi. 
Galogenlash reaksiyalari 3 turga bulinadi: 
a) o’rin almashish;
b) biriktirish; 
v) ajralish. 
a).
O’rin almashinish reaksiyasida uglevodorod molekulasidagi vodorod atomi yoki 
reaksiya guruhi galogen bilan o’rin almashadi. 
a) RH + Cl
 2 
→
RCl + HCl 
b) ROH + HCl 
→
 RCl + H
2
O 
b)
Biriktirib olish reaksiyalari to’yinmagan uglevodorodga galogen birikishi bilan 
boradi. Erkin galogenlar C=C, C
≡
C va C
Ar
-C
Ar 
bog’larga birikish qobiliyatiga ega:
CH
2
=CH
2 
+ Cl
2

→
 ClCH
2
-CH
2
Cl 
CH 
≡
CH + 2Cl
2
→
 CHCl
2
-CHCl
2
 
C
6
H
6 
+ 3Cl
2
→
 C
6
H
6
Cl
6
v
) Xlorli hosilalarni ajralishi reaksiyalarini bir nechta turi mavjud: a) degidxlorlash 
b) dexlorlash, v) xloroliz yoki xlorlinoliz g) piroliz 
a) degidroxlorlashga misol keltiramiz: 
ClCH
2
-CH
2
Cl
→
 CH
2
=CHCl + HCl 
b) dexlorlash reaksiyalari esa yuqori temperaturada keladi 
CCl
3
-CCl
3
→
CCl
 2
= CCl
2 
+ Cl
2 
v) xloroliz yoki xlorinoliz reaksiyalari xlor ta’sirida uglerol uglerod bogini uzilishi 
bilan boradi: 
CCl
3
-CCl
3
 + Cl
2
→
 2CCl
4
 
g) yuqori temperaturada (piroliz): 
CCl
3
-CCl
2
-CCl
3 
→
 CCl
4
+ CCl
2 
= CCl
2