Тошкент кимё – технология институти

KUKUNSIMON VA PLASTIZOLLARDAN ROTATSION 
SHAKLLASH ORQALI BUYUM OLISH 

---

85 
Rotatsion shakllash — ichi bo‘sh buyumlar ishlab chiqarish usuliga kiradi. Buning uchun 
termoplast polimer kukun yoki pasta xolida bo‘lishi kerak. 
SHakllash quyidagi operatsiyalardan iborat: aniq bir miqdordagi polimer ichi bo‘sh 
metalldan yasalgan formaga solinadi, uni ogzini bekitilib, aylantiriladi (bir yoki ikki tik tekislik 
yo‘nalishida). 
Qolip polimerning suyuqlanish haroratigacha qizdiriladi. Metall forma aylanganda polimer 
material bir tekisda ichki yuzaga taqsimlanishi (markazdan qochirma kuch hisobiga), zichlanishi va 
monolit aniq qalinlikda qoplama hosil qiladi. Bunda suyuqlanma markazdan kochirma kuch va 
adgeziya orqali formaga yopishadi. Sovutilgandan keyin forma ochiladi va tayyor ichi bo‘sh buyum 
olinadi. Ikki ukli rotatsion shakllash moslamasi rasmda keltirilgan. 
Rotatsion shakllash usuli bilan ichi bo‘sh buyum olish, boshqa usullar bilan shunakangi 
buyum olishda taqqoslaganda quyidagi afzalligi bor: 
−
katta gabaritli buyumlar olish oson;
−
buyum qalinligi deyarli bir xil; 
−
chiqindi yo‘q desak bo‘ladi;
−
buyumda qoldiq kuchlanish beradi; 
−
moslama va uskuna narxi arzon (past); 
−
iktisodiy samaradorligi yuqori; 
Bu usulning kamchiligi: 
−
shakllash vaqti uzoq; 
−
buyumda material zichligi kam (boshqa usullarga nisbatan); 
−
buyum o‘lchamlari tula aniq emas; 
Bu usul bilan buyum olish uchun qo‘llaniladigan termoplastlar (pasta xolida): polivinilxlorid, 
past va yuqori zichlikka ega bo‘lgan polietilen ular aralashmasi. Uglerod kukuni bilan to‘ldirilgan 
polietilen, poliamidlar. 
Olinadigan buyumlar hajmi 500 l, devor qalinligi 16 mm gacha bo‘lishi mumkin. 
Rotatsion shakllanishni operatsiyalar bo‘yicha sxemasi 

---

86 
a – qolipni xom ashyo bilan to‘ldirish holati 
b – buyumni shakllash 
v – buyumni sovutish 
g – buyumni qolipdan chiqarish