Ichki kasalliklar

Campbell
diskomfort tuyg‘usi - mushaklar zo‘riqishini nazorat qiluvchi urchiqsimon asab tolasining
tortishishi mushak uzunligiga muvofiq bo‘lmaganida paydo bo‘ladi degan taklifni berdi. Bu nomuvofiqlik,
insonda shunday his tuyg‘uni paydo bo‘lishiga olib keldiki, ular tomonidan bajariluvchi nafas olish, nafas
olish mushaklari tomonidan hosil bo‘luvchi zo‘riqish bilan taqqoslash bo‘yicha kam. Bunday nazariyani
tekshirish mushkul. Hattoki agar ma’lum sharoitlarda u o‘rganilgan va tasdiqlangan bo‘lsa ham uning
yordamida bemor nimaga to‘liq falajlanganligi yoki orqa miyaning kesishuvi oqibatida yoki neyromushak
blokadasida nafas qisish tuyg‘usini xis qiladi, unga o‘pkaning yordamchi mexanik ventilyasiyasi olib
borilayotganligiga qaramasdan tushuntirish mumkin emas. Bunday holda nafas qisish tuyg‘usining paydo
bo‘lishi sababi bo‘lib o‘pka va MNT ga chalg‘ituvchi asab bo‘yicha nafas yo‘llaridan kelib tushuvchi
impulslar hisoblanadi.
Nafas qisish rivojlanuvchi turli klinik holatlarda mexanizmlarning barcha o‘xshashliklarida u yoki bu
tashkil etadi. Ehtimol, ayrim holatlarda nafas qisish yuqori nafas yo‘llari retseptorlarining qo‘zg‘atilish
natijasi, boshqa sharoitlarda – o‘pka retseptorlarining, kichik diametrli nafas yo‘llarining, nafas olish
mushaklarini qo‘zg‘atilishi yoki shu tuzilmalarning bir nechta retseptorlarining qo‘zg‘atilishi bo‘lib
hisoblanadi. Har qanday holatda nafas qisish, uzunchoq miyada joylashgan nafas olish markazining
patologik va haddan tashqari aktivatsiyasi bilan xarakterlanadi. Bu aktivatsiyaga ko‘p yo‘llar orqali turli
tizimlardan keluvchi ko‘tariluvchi impulsatsiyaga 1- ko‘krak ichi vagusli retseptorlari, 2- ko‘krak devori va
nafas olish mushaklaridan shuningdek boshqa skelet mushaklari va bo‘g‘imlardan chiquvchi afferetli
somatik asablar, 3- miyaning xemoretseptorlari, aorta va karotidli tanachalar, qon aylanish tizimining boshqa
bo‘limlari, 4- yuqori markazlar, 5- diafragmal asablarning afferentli tolalari olib keladi. Umuman aytganda,
og‘ir nafas olish va uni chaqiruvchi nafas olish funksiyalarining buzilishlari va qon aylanishi o‘rtasida
deyarli kuchli korrelyasiya mavjud.