|
Название
публикации:
«OLIY
OʻQUV
YURTLARIDA
BULUTLI
TEXNOLOGIYALARNI
QOʻLLASHDA
ELEKTRON
TA’LIMNING
AHAMIYATI»
Bulutli texnologiyalar yordamida taqdim etilayotgan xizmatlar miqdori kundan
kunga oshib borayotgani hammamizga ma’lum. Bunda bulut provayderlari mijozlarga
talab bo‘yicha ko‘plab xizmat turlarini internet orqali yetkazib berishni taklif etadi.
Iste’molchi talabiga ko‘ra bulut provayderi infrastruktura, platform, dasturiy ta’minot,
serverlar ijarasi, saqlash, xotira resurslari taqdim etiladi:
-
Dasturiy ta’minot xizmati modeli (SaaS, Software as a service). Bu dasturiy
ta’minot va dasturlarni tarmoq orqali qabul qilish, qayta ishlash va yetkazib berishga
qodir tizimlardan iborat. Bunga elektron pochta tizimlari, ta’limni boshqarish tizimlari,
mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish tizimlari va korporativ resurslarni
rejalashtirish tizimlari kiradi.Platforma xizmati
-
Xizmat sifatida platform modeli (PaaS, Platform as a Service). Bulutli hisoblash
iste’molchiga dasturiy platformadan foydalanish uchun ruxsat berilgan model
hisoblanadi, bunda quyidagi imkoniyatlardan foydala oladi: operasion tizim,
ma’lumotlar bazasi, prikladnoy DT, ishlab chiqish vositalari va DT sinovi.
-
Infrastruktura xizmati modeli (IaaS, Infrastructure as a Service). Iste’molchi
ushbu bulutli hisoblash modelida ishlov berish vositalarini boshqarish va saqlash,
fundamental hisoblash resurslari (virtual serverlar va tarmoq infrastrukturalar) nazorat
823
qilish xuquqiga ega. Bunda iste’molchi o‘zining xohishiga ko‘ra operasion tizimlar va
dasturlarni mustaqil tarzda o‘rnatish mumkin.
-
Yaroqlilik darajasi modeli (Fit-Viability). Fit-Viability modeli yangi
texnologiyani qabul qilish uchun maxsus ishlatilgan. Tjan Goodhue va Tompson
tomonidan taklif qilingan Vazifa texnologiyaga mos (VTM) modelidan mos hayotiylik
modelini oldi. 2001 yilda tashkilotlarda Internetni qabul qilishni (elektron tijoratni)
baholash uchun Fit-Viability nazariyasi taklif qilindi. "Fit yangi texnologiyaning
tashkilotning asosiy vakolati, tuzilishi, qiymati va madaniyati bilan muvofiqligini
o'lchaydi". "Hayotiylik yangi dasturlarning qo'shimcha qiymati salohiyati, inson
resurslari talablari, kapitalga bo'lgan ehtiyoj va boshqalarni o'lchaydi". Uyg'unlik
mezonlari uchun o'lchovning asosini DOI nazariyasida qabul qilingan texnologik
xususiyatlar tashkil etadi, tashkiliy, iqtisodiy va axborot-infratuzilma mezonlari hayot
uchun turli xil asosiy o'lchovlardir.
Fit - bu bulutli hisoblash asosida elektron ta'limning oliy o'quv yurtlarining o'ziga
xos talablariga muvofiqligi sifatida tavsiflangan modelning birinchi toifasi. Ushbu
tadqiqotda Fit yangi dasturlarning tashkilotning asosiy vakolati, tuzilishi, qiymati va
madaniyati bilan muvofiqligini o'lchashni nazarda tutadi
Biz taklif qilayotgan model oliy o'quv yurtlari va bulutli hisoblash
texnologiyasining hayotiyligini ko'rsatib beradi va ularning bulutli hisoblash
texnologiyasini xavfsiz qabul qilishga tayyorligini tavsiflaydi. Tavsiya etilayotgan
kontseptual modelning yana bir tarkibiy qismi - bu axborot yaxlitligi, rasmiyatchilik,
nazorat va reaktivlik kabi omillarga e'tiborni qaratadigan axborot madaniyati, bu
modelni oliy o'quv yurtlarida bulutli hisoblash asosida elektron ta'limni qabul qilish
uchun juda mas'ul qiladi. Axborotning yaxlitligi ma'lumotlarning yaxlitligini anglatadi,
bu ma'lumotlarning ishonchliligi va ishonchliligini kafolatlaydi va u bulutli hisoblash
texnologiyasida ishlatiladigan talabalar va xodimlarning ma'lumotlarining xavfsizligi
uchun xatolar yoki muammolar bilan shug'ullanadi. Axborot rasmiyligi, tasodifiy
manbalardan farqli o'laroq, tartibga solinadigan ma'lumotlarga qasddan bog'liqlikni
anglatadi va u oliy o'quv yurtlarida bulutli hisoblash texnologiyasi qabul qilingandan
keyin rasmiyatchilik nazorati va ma'lumotlarning qayta faollashishini ko'rsatadi.
824
Ushbu model foydalanuvchilarga turli xil masalalar bo'yicha, turli xil akademik
darajalarda tezkor ravishda yechimlarni topishga imkon beradi, bu esa oliy o'quv
yurtlarida bulutli hisoblash usullarini qabul qilish uchun taklif etiladi.
Axborot nazorati ma'lum amaliyotga to'sqinlik qiladigan yoki qo'llab-
quvvatlaydigan ma’lumotlardan foydalanishning o'ziga xos yondashuvlarini
tavsiflovchi ma’lumotlarni boshqarishni anglatadi. Qaror qabul qiluvchilar
ma'lumotlardan foydalangan holda operatsion mashqlarni ekranlashi va boshqarishi
mumkin. Yaxshi natija olish uchun ushbu imkoniyatlar asosiy kelishuv va turli xil
biznes mojarolarini hal qilish uchun juda muhimdir. Aslida, ushbu boshqaruv tizimlari
birlashmaning bajarilishi bilan to'liq bog'liq bo'lgan mashqlarni shaxs tomonidan
bajarilishi bilan aniqlanadi. Axborot nazorati ma'lumotlarni salbiy nazorat qilishning
ayrim prinsiplari asosida o'rnatiladi va keltirilmagan xatti-harakatga olib keladigan
holatlar chegaralarini belgilaydi, shu bilan firma tomonidan oldindan belgilangan
kerakli xulq-atvor va yutuqlarni qo'lga kiritish vositasini beradi.
Axborot faolligi - bu yer yuzidagi tez o'zgarishlar va bo'shliqlar tufayli
xususiyatlar va ma'muriyat jihatidan ilg'or rivojlanishga olib boradiganligi sababli,
biznes sohasidagi yangi ma'lumotlarni tezda tanlash va qo'llash ruhiy holatini
anglatadi. Proaktivlik yer yuzidagi rivojlanish ko'rsatkichlariga alohida e'tibor beradi
va ma'lumotlarning oldinga va orqaga siljishini o'z ichiga olgan ba'zi bir kutilgan
sharoitlardan shubhalanadi. Bundan tashqari, tushunishning holati va qobiliyati va
o'rganilgan narsalarga munosabat bildirish faollikning yana bir qismidir.
ko'rsatilgandek, ma'lumotlarning proaktivligiga ma'lumotlar ishonchliligi ta'sir qilishi
mumkin.
Biz taklif qilayotgan modelning asosiy maqsadi bulutli texnologiyalar asosida
elektron ta’limni tashkil etishdan iborat bo’lib, oliy ta’lim tizimida o’quv faoliyayini
electron masofaviy tasjkil qilishda qo’llaniladi va ortiqcha sarf xarajatlardan asraydi.
Yuqorida keltirib o’ilgan modellar asosida biz ushbu mdel ishlab chiqildi va taklif
etildi.
825
1-rasm. Oliy o’quv yurtlarida bulutli hisoblash asosida elektron ta’limni tashkil etish
asosida taklif qilingan kontseptual model
Yuqorida taklif qilingan kontseptual framework modelga asoslanib, quyidagi
farazlarga asoslanadi va tashkil etadi;
Do'stlaringiz bilan baham: |
