290
ФИО автора:
Qodirov Saidqosim Po'latxon o'g'li
Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti magistri
Название публикации:
«FIZIKA O’TMISHI VA BUGUNGI KUNDAGI
TARAQQIYOTI»
Annotatsiya:
Maqolada fizikani o’tmish tarixi va zamonaviy fizikada texnika va
texnalogiyaning rivojlanish sur’atlari ko’rib chiqilgan.
Annatation:
The article analyses historical and modern technology aspects of
physics with its developmental pace.
Аннотация:
Пословицы и прошлой и современной физики, технологии,
развитие, рассмотрены их содержание.
Kalit so’zlar
: zamonaviy fizika, fizika, fan, qonun, taraqqiyot, rivojlanish.
Key words
: contemporary physics, physics, subject, law, development, progress.
Ключевые слова
: Современная физика, предмет, закон, развитие, физика,
достичь цели.
Fizika tabiat hodisalarining eng sodda va shu bilan
birga eng umumiy qonunlarni,
materyaning xossalari, tuzulishi va uning, harakat qonunlarini o’rganadigan fandir.
Fizika so’zi qadimgi yunon tilidan olingan bo’lib ‘’ tabiat’’ degan ma’noni anglatadi.
Fizika moddiy dunyoning tuzilishi va evolyutsiyasini belgilaydigan eng umumiy
fundamental qonunlarni o’rganadigan fan. Fizika qonunlari barcha tabiiy fanlarning
asosidir.Fizika qonunlari-biz yashayotgan dunyo qonunlaridir. “Fizika’’
atamasi
birinchi marta miloddan avvalgi IV asrda yashagan antik davrning buyuk
mutafakkirlardan biri Aristotelning (mil.av.384-mil.av.322) asarlarida paydo
bo’lgan.Dastlabki‘’fizika’’va’’falsafa’’ so’zlari sinonomiy ma’noga ega,chunki ikkala
fan ham olamning ishlash qonunlarini tushuntirishga o’rgatadi.Biroq XVI asrning
ilmiy inqilobi natijasida fizika alohida ilmiy yo’nalishga aylandi.
291
Rus olimlari ichidan birinchilardan bo’lib Mixail Vasilevich Lomonosov (1711-
1765) tomonidan,rus tiliga ‘’Fizika’’so’zi kiritilgan. Fizika bo’yicha
birinchi rus tili
darsligi ‘’Fizikaning qisqacha tasviri’’deb nomlangan va buni birinchi rus akademik
Starkhov tomonidan yozilgan. Fizikaning rivojlanishi va ilmiy-texnikaviy taraqqiyot
o’rtasidagi munosabatlar ikki tomonlama ekanligini takidlash lozim. Bir tomondan,
fizika sohasida yutuqlar texnalogiyaning rivojlanishiga asos bo’ladi. Boshqa tomondan
esa texnalogiya darajasining ortishi fizik tadqiqotlarni jadallashtirish uchun shart-
sharoitlarni yaratib beradi, bu yangi tadqiqotlarni tubdan o’zgartirish imkonini beradi.
Tajriba ma’lum qonunlarni tekshirish va yangi natijalarni aniqlash uchun
o’tkaziladi. Nazariya esa topilgan natijalarga tayanib tabiat qonunlarini shakillantiradi,
ma’lum hodisalarni tushuntiradi va ba’zan yangi hodisalarni bashorat qiladi.
Zamonaviy dunyoda fizikaning ahamiyati juda katta.
Jumladan, ilmiy-texnika
taraqqiyoti fizika sohasi kashfiyotlarni rivojlantirib kelmoqda, misol tariqasida,
elektromagnetizm sohasidagi tadqiqotlar telefonlarning paydo bo’lishiga olib keldi,
termodinamikada kashfiyotlar avtomobillarni
yaratishga imkon berdi, shuningdek
elektronikaning rivojlanishi kompyuterlarning paydo bo’lishiga olib keldi.
Zamonaviy
jamiyatni o’tmishdagi jamiyatdan ajratib turuvchi barcha narsa fizik qonunlarni amaliy
qo’llash natijasida yuzaga keldi.
Fizika texnika bilan ham chambarchas bog’langan. Fizika fani texnikaning nazariy
poydevorini tashkil qiladi. Boshqa fanlar kabi zamonaviy fizika ham ikkita keskin
farqli qismdan iborat: zamonaviy fizika muammolari va zamonaviy fizika yutuqlari.
Muammoni bartaraf etgach, uni amaliy qo’llash imkoniyatlari ko’rib chiqildi.
Zamonaviy fizikalar to’plangan ma’lumotlarga qaramasdan,
tabiatning barcha
hodisalarini tushuntirib berishdan juda uzoqdir, chunki yangi tadqiqotlar yangi
jumboqlarni topish va yangi fizika nazariyalarini tushuntirishni talab qiluvchi
hodisalarni kashf qilmoqda. Bugungi kunda erishilgan natijalar misli ko’rilmagan
o’sish sur’atlariga erishadi va dinamika ravishda rivojlanmoqda. Zamonaviy dunyo
murakkab, xilma-xil, dinamik qarama-qarshliklarga moyil. Bu qarama-qarshilik, lekin
o’zaro bog’liq bo’lib, asosan holistik. Yigirmanchi asr ilm-fan va texnalogiya asri deb
292
atalgan bo’lsa, hozirgi asr axborot asri bo’ladi. Asosiy qiymat -axborot. Zamonaviy
fizikaning yutuqlaridan misollar keltiramiz: Lazerlar – kvant elektronikasida ixtiro
(fizika bo’limi), kompyuterlar, uyali aloqa, raqamli televidenie – mikroelektronika.
Fizika rivojlanishi hamma vaqt tabiiy fanlar bilan chambarchas bog’liq bo’lib
kelgan. Boshqa tabiiy fanlar (biologiya, geologiya, kimyo va hokazolar) fizika
qonunlariga bo’ysinadigan faqat ma’lum bir moddiy tizimni tasvirlaydi,
chunki
fizika‘’fundamental ilm’’ deb ataladi. Fizika ro’li haqida gapirganda, biz uchta asosiy
fikrni takidlaymiz. Birinchidan, fizika odamlar uchun dunyodagi eng muhim bilim
manbaidir. Ikkinchidan, insonning imkoniyatlarini doimiy ravishda,
kengaytirib
takrorlab ko’paytirish fizikani o’zining ilg’or rivojlanishini texnalogik taraqqiyot
yo’lida ta’minlaydi. Uchinchidan fizika insonning ruhiy qiyofasini rivojlantirishda
o’zining dunyo qarashini shakillantirishga, madaniy qadiryatlar miqiyosida harakat
qilishga o’rgatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
