2-Maruza Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv va Tuproq resurslari va uni muhofazasi. O‘simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish

O’rmon ekotizimi
boylab sayohatni tasavur qilib ko‘raylik. U daraxtlar, butalar, mayda 
o‘simliklardan iborat. Bu yerda biz olmaxon, qushlar va hasharotlarni korishimiz va ularning ovozini 
eshitishimiz mumkin. Yana maymunni uchratishingiz va qo‘ziqorinlarni topsangiz bo‘ladi. Bu yerda
yuzlab turlar yashaydi. Hozir esa bug‘doy dalasini tasavvur qiling. Siz bu yerda bir nechtagina turni 
uchratishingiz mumkin: bug‘doy o‘simligi, hashoratlar va begona o‘tlar. O‘rmon bug‘doy dalasidan 
ko‘ra ko‘proq turdagi o‘simliklardan iborat. O‘rmon yuqori darajadagi biologik xilma-xillikdan 
iborat. Bioxilma-xillik ekotizimda hayotning turli tumanligini anglatadi. 
Bioxilma-xillik o’lchami 
Bioxilma-xillik o‘lchovi odatda bir hudduda yashaydigan turlarning soni bilan o‘lchanadi. 
Masalan: Marjon qoyalar minglab marjon turlariga: baliqlar, suv o‘tlari, gupka, faraplar va 
chuvalchanglar uchun makon bola oladi. Marjon qoyalarda sayoz oquvchi suvlardan ko‘ra ko‘proq 
bioxilma xillikk mavjud. Dastlab chuqur dengizda tadqiqot ishini olib boruvchilar organizmlar 
chuqur dengiz tubidagi qorong‘ulikda yashay olishmaydi, deb hisoblashgan. Shunga qaramasdan, 
Marjon qoyadagi turlarga nisbatan kamroq bo‘lsada u yerda organizmlar yashamoqda. Bilamizki, 
chuqur dengiz tubidagi bioxilma xillik xuddi marjon qoyalardagidek noyob. 
Haleakala silversword o‘simligi 
Dunyoning eng ta‘sirchan o‘simliklaridan va yo‘qolish xavfi ostida bo‘lgan bu tur hozirda 
qayta tiklanmoqda. Rasmda Gavaya Haleakalasining gullashi tasvirlangan. 

---

 
 
 
 
12.1-rasm 
 
5.2-rasm. 
Shimoliy Amerikada topilgan sut emizuvchilar turlari.
Hayotning xilma xilligi avvalo yer yuzidagi o‘simlik va hayvon turlarining xilma xilligi bilan 
bog‘lanadi. Marjon qoyatoshlari yer yuzidagi eng yirik biologik xilma xillikka ega hududlar 
hisoblanadi.
Bioxilmaxillik asosan ekvator chizig‘iga yondosh hududlarda, ya‘ni temperatura iliqroq 
joylarda oshadi. Masalan, Kosta Rika Markaziy Amerkadagi G‘arbiy Virjiniyadagi maydon singari 
o‘lchamga ega. Ha, AQSH hamda Kanadada ham ko‘pgina qush turlari mavjud. Ekotizimlar 
qachonki yuqori biologik xilma xillikga ega bo‘lishi mumkinki, avvalo, iliq havo va nam iqlim 
bo‘lsagina. Fakt shuki, tropik regionlar Yer yuzidagi turlarning uchdan ikki qismini o‘z ichiga oladi.