Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

13-MAVZU. KO‘P TARMOQLI FERMER XO‘JALIKLARI INVESTITSIYA FAOLIYATINI
MOLIYALASHTIRISH MANBALARI VA USULLARI.
Fermer xo‘jaliklarining asosiy va qo‘shimcha tarmoqlari tushunchasiga aniqlik kiritib oldik. Endi ko‘p
tarmoqli fermer xo‘jaligiga tarif bersak bo‘ladi. Yuqoridagi fikrlarimizga tayangan holda:
“
Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaligi
” – fermer xo‘jaligi tashkil etilishi paytida yer uchastkalarini uzoq
muddatli ijaraga olish shartnomasida belgilangan asosiy ixtisoslashuv yo‘nalishidan boshqa sohalarda
ishlab chiqarishni tashkil etib mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ygan fermer xo‘jaliklari hisoblanadi.
Ayni paytda qo‘shimcha tarmoq turli yo‘nalishlarda bo‘lishi mumkin. Eng muhimi mavjud
qonunlarimiz bilan taqqilanmagan va boshqa fermer xo‘jaliklariga zarar keltirmaydigan ishlab chiqarish
(xizmatlar ko‘rsatish) faoliyati bo‘lsa bo‘lgani.
Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarida ishlab chiqarishning qo‘shimcha tarmog‘i asosiy tarmoq bilan
11
"
" 
13-
. 5 
1994 
.
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

---

bog‘liq holda yoki asosiy tarmoq bilan bog‘liq bo‘lmagan sohalarda tashkil etilishi mumkin. Xususan:
· qo‘shimcha tarmoq asosiy tarmoq bilan bog‘liq holda tashkil etilganda – masalan, fermer xo‘jaligi
sabzavotchilik yo‘nalishida (asosiy tarmoq) faoliyat yuritsa qo‘shimcha tarmoq sifatida sabzavotni qayta
ishlash sexlari faoliyatini yo‘lga qo‘yishi, mahsulotlarni tayyorlash, tashish va saqlash, chorvachilik
mahsulotlari yetishtirish kabi sohalarda o‘z faoliyatini kengaytirishi nazarda tutiladi;
· qo‘shimcha tarmoq asosiy tarmoq bilan bog‘liq bo‘lmagan sohalarda tashkil etilganda – masalan,
fermer xo‘jaligi paxta g‘allachilik yo‘naligida (asosiy tarmoq) yuritsa qo‘shimcha tarmoq sifatida aholiga
taransport xizmati ko‘rsatish, xo‘jalik qoshida kichik tikuv sexlarini tashkil etish kabi sohalarda o‘z
faoliyatini kengaytirishi nazarda tutiladi.
Fermer xo‘jaliklarida qo‘shimcha tarmoq asosiy tarmoq bilan bog‘liq bo‘lmagan sohalarda tashkil
etilganda hududiy xususiyatlarni hisobga olgan holda quyidagi yo‘nalishlarda faoliyatni yo‘lga qo‘yish
mumkin.
Fermer xo‘jaliklarida qo‘shimcha tarmoqlarni yo‘lga qo‘yish - fermer xo‘jaliklari asosiy faoliyat
yo‘nalishi bo‘yicha yetishtirilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga qo‘shimcha ravishda iqtisodiyotning
boshqa sohalaridagi xo‘jalik yuritish sub'ektlarida ishlab chiqarilayotgan xomashyo va yarim tayyor
mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va qadoqlash, shuningdek, turli yo‘nalishda ta'minot va xizmat
ko‘rsatish sohalari faoliyatini tashkil etgan holda, o‘z daromadini qo‘shimcha moliyaviy manbalar asosida
barqaror ko‘paytirishni ta'minlashga qaratilgan faoliyati ham hisoblanadi.
Yana bir masalani ta'kidlashni xoxlardik. Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklari bugungi kunda o‘ylab
topilgan emas balki, uzoq tarixga esa.
Ko‘p tarmoqli ishlab chiqarishni tashkil qilishdagi muhim shartlardan biri bu -