Qiziqarli kimyo

Botir va Nodir.
Tushunarli, rahmat sizlarga !
Shahnoza.
Xuddi shungao‘xshashjarayon tabiatda ham sodir bo‘ lib 
turadi. B ungag‘orlardastalaktitlar hosil bo‘lishi misol bo‘laoladi.
Nodir.
Stalaktitlar nima o ‘zi (Botirga qarab). Sen bilasanmi?
Botir.
(yelkaqisib). Yo‘q, bilmayman.
Shahnoza.
Qish, sovuq paytlardatomlarshipidantomchilayotgan 
suv m uz“tayoq”lar hosil qilgandek, g‘ orlar shipidan tushayotgan to‘yingan 
C a(H C 03)2 eritmasi ochiq havoda parchalanib, C aC 0 3 ga aylanadi va 
m u z “tayoq”largao‘xshash tosh “tayoq”lar hosil qiladi. Ular fan tilida 
“ stalaktitlar” deyiladi. Tushunarlimi ?
Nodir.
Tushundik. Endi navbatdagi topishmoq savolini ham, bemalol 
bo' Isa tushuntirib bersangizlar.
Nasiba.
Yaxshi, qani navbatdagi savol nima ekan?
Botir.
Olovsiz, elektrsiz, quyoshnmg issiqligidanham foydalan- 
managan holda, qanday qilib tuximni pishirish mumkin?
Nasiba.
Qiziqarli topishm oq ekan Bu ham C a C 0 3, y a ’ni ohak-
102

---

toshga bog'liq savol Qani aytinglarchi, ohak mmadan va qanday olina­
di?
Botir.
Ohak ohaktoshdan olinadi, to'g'rim i 9
Nasiba.
To‘g ‘ri, ammo qanday qilib va qanday sharoitda olinadi 9
Nodir.
Ohaktosh qizdiriladi, keyin u parchalanib, ohak hosil bo‘ ladi, 
topdimmi?
Nasiba.
Topdingiz, ammo qizdirish ham har xil bo‘ladi, uni uy va 
laboratonya sharoitida hosil qilsa bo'ladimi?
Botir.
Bilmadim, bizdoim tayyorohakdan foydalanganmiz
Nasiba.
Ohaktoshni qizdirish uchun taxminan 1000°C harorat ke- 
rak. Shuning uchun, ohaktosh maxsus o‘choqlardaqizidirib hosil qilina- 
di. Bunda ohaktosh parchalanib so‘ndirilmagan ohak hosil qiladi va CO, 
gazi havoga chiqib ketadi (reaksiyatenglam asini sinftaxtasigayozib 
ko‘rsatadi):
C aC 0 3 = CaO + CO,