Qiziqarli kimyo

Karim.
Birjihatdan durust. Ammo tuzlar eritmalarida ishqor yoki 
kislota qayerdan pay do bo‘ladi 9
Qobil
(Ra’nogaqaraydi, lkkalasiyelkaqisishadi). Bilmaymiz. Agar 
bemalol bo‘ Isa, tushuntirib bersangiz.
K arim
Yaxshi. Hozir tushuntirib beraman.
Zokir.
Tegishli tajribalami o‘tkazib isbotlaymiz, keyin durustroq 
tushunasizlar
K arim
(Zokirga qarab). Shu bahonada taj ribalarni yana bir mart - 
dasinab ko‘ramiz.
Zokir.
Yaxshi, kel o ‘zing boshla.
Karim.
Mayli, sizlar yahshilab diqqat qilinglar. Men sizlarga tush-
untiraman. Mana bu texnikaviy soda ( stoldan shisha idishdagi eritmani
olib k o ‘rsatadi). Uning formulasi qanday yoziladi9
93

---

Ra'no.
Bu sodaning formulasi natriy lkki se о uch NanC 0 3 bo‘ladi.
Karim.
To‘g ‘ri, bu tuz eritmasida ishqor bo‘ladi. Mana uni sinab 
ko'ram iz (u bu eritmadan probirkaga ozgina quyub 1 -2 tomchi lakmus 
eritm asidan tom izadi, eritm aning rangi k o ‘k tusga kiradi). Ana 
ko'rdingizmi, lakmus rangi ko‘k tusga kirdi. Ishqor entmasi ta’sinda lak­
mus rangi ko'ktusgakinshi ma’lum.
Qobil.
Uni boshqa indekatoryordamida ham amqlash mumkinmi?
Zokir.
Ha, albatta. Bu eritmaga fenolftalein eritmasidan ta’sir qilin- 
sa u qizil tusga kiradi ( Karim boshqa probirkaga ozgina soda eritmas- 
dan quyib, unga bir tomchi fenolftalein eritmasidan tomizadi Bunda 
fenolftalein rangining qizarishi kuzatiladi).
Ra ’no.
Bu eritmada ishqor qanday paydo boiishini tushuntinb ber- 
mgchi?
Karim.
Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil b o ‘lgan tuzlar 
gidrolizlanib ishqor hosil qiladi. Bunday tuziarga: natny karbonat Na;CO , 
kaliy karbonat K ,C 0 3, natriy girdokarbonat N a,H C 03, kaliy gidro kar­
bonat K H C 0 3, natriy silikat Na2S I0 3, kaliy silikat K2S I0 3, natny atsetat 
CH3COONa va boshqalar misol bo‘ la oladi. Agar bu tuzlar suvda entilsa, 
kuchsiz kislota hosil bo‘lib, eritmadan ajraladi.
Eritmada esa gidroksil guruh OH ionlari to ‘planadi. Masalan: