Qiziqarli kimyo

Jihoz va reaktivlar. 
500ml hajmli stakanlar (3 
dona). Karbonat angidrid (CO,) gazi hosil qiladi- 
gan asbob Parafin shami (2dona). Gugurt.
Bu tajribani bajarish uchun avval birinchi stakan karbonat angidrid 
gazi bilan to'ldiriladi. Qolgan lkkalastakangayoqilgan shamjoylashti- 
riladi. Keyin birinchi stakandagi CO gazi suv quygandek ikkinchi sta- 
kanga“quyiladi”. Ko‘p o ‘tmay sham o'chadi. So‘ng, ikkinchi stakanda­
gi gaz uchinchi stakanga quyiladi. Bunda ham sham o‘ chadi (23-rasm).
Nega shamlar o'chadi? Nega CO, suvkabi quyiladi?
23-rasm. Shamlammgo'chishi.
Karbonat angidrid gazi havodan taxminan 1,5 m artaog'ir. Shuning uchun 
ham uni bir idishdan ikkinchi idishga quyish mumkm. Karbonat angidrid yonishga 
yordam bermagani uchun stakanlardagi yonib turgan shamlami o'chiradi.
1.5.3. NEGA S U V YUQORIGA K O ‘TARILAD I
Jihoz va reaktivlar.
0 ‘ rtacha hajmli chinni likop­
cha. 5-1 Osm uzunlikdagi ishlatilgan sham. 500- 
1000 ml hajmli kimyoviy stakan. Gugurt Tiniq ohakli 
suv (uni tayyorlash uchun so‘ndirilgan ohak 
[Ca(OH),] suvda entiladi vafiltrlanadi.
36

---

Stol ustiga chinni likopchani qo‘yib, uning o‘rtasiga sham o‘matiladi. 
Keyin likopchaga “suv” quyiladi va sham yoqiladi. Shundan so‘ng, sta­
kan sham ustiga to‘nkariladi. Birozdan keyin, sham yonishi xiralashib, 
likopchadagi suv stakan ichidayuqoriga ko‘tanla boshlaydi. Nihoyat, 
sham o ‘chib, loyqalangan suv stakanmng taxmman 1/5 qismigacha 
ko‘tanladi (24-rasm).
Nega “suv” yuqoriga ko‘tarildi?
Sham yonganda karbonat angidrid gazi bilan suv bug‘i hosil bo‘ladi I.ikop- 
chada esa ohakli suv bor edi. Sham yonganda stakan ichidagi havoning 1 /5 qismi, 
ya'ni kislorodi sarflanadi. Shuning uchun, shamning yonish mahsuloti b o ‘lgan 
C 0 2 ohakli suvga yutilib, unm g b o ‘sh о ‘m i hajm icha ohakli suv stakanda 
ko'tanladi. Karbonat angidrid va ohakli suv o‘zaro ta ‘sirlashib, suvda erimaydi- 
gan tuz-kalsiy karbonat C a C 0 3 hosil qiladi va “suv” loyqalanadi.
1.5.4. TU XU M XO 'R G RAFIN !