Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

2021-yil
 
23-aprel 
82 
o‘tilishi lozim. Ishlab chiqarish rivojlanar ekan, malakali mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyoj 
ham kundan-kunga ortib bormoqda.
Avvallari malakali mutaxassis deganda soha yuzasidan muayyan ma’lumotga ega, shu 
sohada bir qancha vaqt faoliyat yuritgan tajribali kishi tushunilsa, endilikda esa butun umri 
davomida sohada ro‘y berayotgan o‘zgarishlarni o‘rganib, tushunib, rivojlantirib boradigan 
mutaxassislargina malakali mutaxassis deb qaraladigan bo‘ldi. Biroq bugungi kunda 
jamiyatimizning barcha sohalari yuzasidan har yili yangiliklar bo‘lib turgani uchun ham 
barcha pedagog xodimlar zamonaviy texnologiyalarni o‘zlashtirishni davrni o‘zi talab 
qilmoqda.
Bunday o‘zgarishlarga moslashishning yagona yo‘li bu uzluksiz ta’lim jarayonini 
tizimli ravishda bosqichma-bosqich isloh qilib borishdir. Psixologlarning aniqlashicha ilk 
maktab yoshida bolalarning asosiy faoliyat turi o‘yin ekanligini ta’kidlashadi. Garchi, 
yuqori sinfga o‘tgan sari ularning faoliyat yo‘nalishlari o‘zgara borsada, ularda 
o‘yinfaoliyatiga bo‘lgan qiziqish butkul so‘nmaydi. Ta’limiy o‘yinlarni organik kimyo 
darslarida qo‘llashda o‘qituvchi takroriylik va bir xillikdan qochishi lozim. Didaktik 
o‘yinlar bilimlarni ko‘paytirish uchun qo‘shimcha vosita bo ‘lishi lozim. O‘quvchilarning 
har tomonlama ijodiy sifatlarini rivojlantirishi, ijobiy hissiyotlar uyg‘otishi, qiziqarli tarkibi 
bilan jamoaning kayfiyatini ko‘tarishi lozim. Darslarni mustahkamlash qismida didaktik 
o‘yinlardan foydalana borish, olingan ma’lumotlarni turli xil shakl va ko‘rinishda takrorlash 
va buning natijasida samaraliroq o‘zlashtirishga imkon beradi. Kimyo darslarida didaktik 
o‘yinlarni qo‘llash sog‘lom raqobat muhitini yaratadi, bilimlarini ko‘paytirish, 
dunyoqarashini kengaytirishga imkon beradi, o‘z bilimlari dunyosidan aynan keraklisini 
topib taqdim qilish va keraksizlarini qo‘llamaslik ko‘nikmasini shakllantirishga yordam 
beradi. Didaktik o‘yinda eng bilimli bola emas, balki tezkor, tafakkuri keng, mantiqiy 
fikrlashi yuqori darajada bo‘lgan bola g‘alaba qozonadi. Kimyo darslarida didaktik 
o‘yinlarni qo‘llash o‘quvchilarda nafaqat mavjud bilimlarni namoyon qilish, balki ularni 
rivojlantirishga imkoniyat yaratadi. Hozirda bir qator rivojlangan mamlakatlarda 
o‘quvchilarning o‘quv va ijodiy fikrlarini oshiruvchi hamda ta’lim - tarbiya samaradorligini 
kafolatlovchi pedogogik texnologiyalarni qo‘llash borasida katta tajriba to‘plangan bo‘lib, 
ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilmoqda. 
“Inter”- “o‘zaro” degan ma’noni anglatadi, ya’ni “interfaol” bu – “o‘zaro harakat qilmoq” 
demakdir. Ta’lim amaliyotida foydalanilayotgan inretfaol metodlarning “Quvnoq element”, 
“Klaster”, “Shahmat”, “Zakovatli zukko”, “Ven diagrammasi”, “Bilaman. Bilishni 
xohlayman. Bilib oldim”, “6x6x6x”, “Kim ko‘p biladi”, “Hayoliy sayohat”, “Pochta”, 
“Do‘stingni top”, “Bitta savolga uchta javob”, “Qizil va yashil rangli kartochkalar bilan 
ishlash”, “Qarama-qarshi munosabat,” “Fikrlarning shiddatli hujumi”, “Savollar 
galaktikasi”, “Elementlar” sozlaganda, “Afsona va haqiqat”, “Elementlar daraxti”, “Qovun 
bilan tarvuz”, “Javoblar galaktikasi”, “Kimyoviy diktant” va boshqa ko‘plab turlari mavjud. 
Ushbu metodlarning asosiy maqsadi yagona bo‘lib, o‘quvchilarning mustaqil bilim olishga 
qiziqtirish, o‘z ustida ko‘proq ishlash, qo‘shimcha adabiyotlarni o‘qish, zamon bilan 
hamnafas ta’lim – tarbiyaga, mustaqil fikr yurita oladigan komil insonni voyaga yetkazishga 
xizmat qiladi.

---