Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф


Литосфера плиталари ҳаракат тезлигини ўлчаш



Download 22,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/277
Sana02.03.2022
Hajmi22,52 Mb.
#478427
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   277
Bog'liq
Umumiy Geologiya

Литосфера плиталари ҳаракат тезлигини ўлчаш.
Литосфера 
плиталари ҳаракат тезлигини ўлчашнинг бир қанча усуллари мавжуд. 
Қайноқ нуқталар билан боғлиқ вулканлар плиталар орасидаги чегарадан 
анча узоқда жойлашган бўлиши мумкин. Бунинг сабаби шундаки
қайноқ нуқталар вулканизми плиталар чегарасида кечадиган 
жараёнларга боғлиқ эмас. Қайноқ нуқталарнинг вулканизми мантияда 
кечаётган чуқурлик жараёнлари билан боғлиқ. Тинч океанининг 
марказий қисмида жой-лашган Гавай ороллари қайноқ нуқталардаги 
вулканизм фаолияти натижасида ҳосил бўлган. Тинч океани архипелаги 
оролларининг жойлашиши шуни кўсатадики, Тинч океани плитаси 


217 
қайноқ нуқталар тизимига нисбатан шимолий-ғарбга қараб силжимоқда. 
Кауаи вулкани бундан 3,1 млн йил илгари плитанинг шу қисми бевосита 
қайноқ нуқта устида жойлашган вақтда ҳосил бўлган. Шундан буён бу 
орол 600 км масофага силжиган. Бу Тинчокеани плитасининг қайноқ 
нуқтага нисбатан йилига 11-12 см тезлик билан силжиётганлигини 
билдиради (61-расм). 
61-расм. Литосфера плиталарининг ҳаракат тезлиги
.
Литосфера плиталари сурилишининг нисбий тезлигини океан 
пўстининг ёши ҳақидаги маълумотлардан фойдаланиб ҳам ҳисоблаб 
топиш мумкин. Тинч океанининг жанубий қисмида ўртаокеан 
тизмалари бўйлаб океан пўстининг ёши 48 млн йил бўлган 3700 км лик 
зонаси жойлашган. Бу иккита литосфера плиталари 48 млн йил 
давомида 3700 км масофага силжиганлигини кўрсатади. Демак 
плиталарнинг сурилиш тезлиги йилига 7,7 см ни ташкил этади. Бу 


218 
маълумотлар кейинчалик юқори аниқликдаги асбоблар (JPS) билан ҳам 
тасдиқланди. 
Литосфера плиталарининг силжишидаги максимал нисбий тезлик 
Тинч океанида қайд этилган. Тинчокеани ва Наска плиталари бир-
биридан йилига 17 см тезликда узоқлашмоқда. Шимолий Америка ва 
Евросиё плиталарининг бир-биридан узоқлашиш тезлиги йилига 2 см ни 
ташкил этади. 

Download 22,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   277




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish