Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

160-расм. Охирги морена.
http://www.segodnya.ua

---

411 
Бундай вактда чекка ва ўрта мореналарнинг қушилувидан ҳосил бўлган, 
майда ва йирик тошларнинг бетартиб тўдаларини кўрган киши уларнинг 
остида муз борлигини ҳаёлига ҳам келтирмайди. Фақат водийнинг 
юқорироғига боргандан кейингина унда-мунда тошлар тагидаги музни 
кўриб қолади. 
Агарда муз қалин, устки мореналар сийрак бўлса, муз жарлигини 
ва унинг этагида ёрилиб парчаланган муз бўлакларини кўрамиз; 
жарликнинг тагида каттагина сув оқими, баъзан эса бутун бир дарё оқиб 
туради. Музликнинг устидан эриган сувлар ёриқлар бўйлаб унинг ичига 
оқиб тушади (161-расм). 
Улардан вужудга келган дарёча чиройликкина муз ўнғуридан 
катта тезликда шарқираб оқиб чиқади. Ҳудди шу ернинг ўзида, яъни 
ўнғурнинг олдида эриган муздан чиққан ва юқоридан тушган мореналар 
тудалашиб ётади. 
161-расм. Муз ёриғи бўйича шаклланган ўзан.
http://www.segodnya.ua 

---

412 
Музлик остидан оқиб чиқадиган дарёчанинг суви одатда лойқа 
бўлади, чунки у ўзи билан музнинг эришидан ҳосил бўлган майда қум-
чанг ва гилларни ташқарига олиб чиқади. Ундан ташқари, сув ички ва 
туб мореналардан бўшаган катта-катта ғўлатошларни ҳам юмалатиб 
чиқади. Музликнинг ичидан ташқарига чиқиб олган сув оқими тўпланиб 
ётган охирги мореналарни ҳам ювиб, ундан ҳам кўп нарсаларни кучи 
етганча оқизиб кетади. 
Дарёчанинг кучи кескин ўзгариб туради. Қишда муз эримайди, сув 
ҳам оз, куз ва баҳор пайтларида эриш озгина кучайиб, дарёчада сув анча 
кўпаяди; ёзда муз эриши авж олган пайтларда эса, суви кўпайиб кетади. 
Музлик охиридан маълум масофагача, баъзан бирнеча километргача, 
анча жой сув олиб келиб ётқизган қум, шағал ва ғўлатошлар билан 
қопланган бўлади. 
Бундай ётқизиқлар 
флювиогляциал 
ётқизиқлар деб 
аталади. Муз эришидан ҳосил бўлган сув оқимлари ён, устки ва 
ички мореналарни ювиб, кўчириб ётқизади.