Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

128- расм. Асимметрик дарё водийси. 

---

352 
Дарё водийларининг шакли.
Дарё водийларининг тузилиши тоғ 
жинсларининг қаттиқ ёки юмшоқлигига боғлиқ бўлади. Каттиқ тоғ 
жинсларидан ташкил топган майдонлардан оқадиган дарёлар тик 
ёнбағирли ва тоғ водийларини ҳосил қилади. Бунга табиий дарвозалар: 
Темирланг, Темир, Боум, Жунғария типик мисолдир. Юмшоқ тоғ 
жинслардан ташкил топган майдонларда дарё водийлари кенг ва ясси 
ёнбағирли, уларда ўсимликлар кўп тараққий қилган бўлади. Бундай 
водийлар Фарғона, Ҳисор тоғларининг жанубий қисмларида кенг 
тарқалган. 
Баъзи олимлар дарё водийларини генезисига кўра эрозион 
(юқоридаги хиллар тегишли) ва тектоник турларга бўладилар. 
Антиклинал, синклинал, моноклинал, грабен, ер ёриқлари бўйлаб 
ривожланган водийларда аллювиал ётқизиқлар жуда кам бўлади ёки 
умуман учрамайди.
Дарё водийлари планда кўриниши ёки морфологик тузилишига 
кўра дара, қисиқ, конъон, тоғарасимон, яшчиксимон, U ва V шаклларда 
бўлади. 
Тоғ дарёлари суви кам бўлишига қарамасдан ниҳоятда катта 
геологик иш бажаради. Оқими ҳар доим турбулент хусусиятга эга 
бўлади. Уларда чуқурлатиш эрозияси дарёларнинг юқори ва ўрта 
оқимларида ўзан тагини ўйиб, лотинча V ҳарфига ўхшаш чуқур 
дараларни ҳосил қилади (129-расм). Бундай даралар Норин, Чирчиқ, 
Оҳангарон дарёларининг юқори оқимида кўп учрайди. Баҳор ва куз 
фаслларида чуқурлатиш эрозияси яна ҳам кучаяди. Тоғ дарёлари юмшоқ 
жинслардан ўтганда U шаклдаги водийларни ҳосил қилиши мумкин 
(130-расм). 

---

353 
Дунёдаги энг чуқур дара АҚШ даги Колорадо конъони 
ҳисобланади. 
Буюк Каньон
(
Grand Canyon
) АҚШнинг Аризона 
штатидаги Колорадо платосида жойлашган.