O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Л/ , 
1991. 92-93 стр
E rtak
Roja va q ay iq ch i
O 't g a n z a m o n la rd a H in d isto n d a boy va qudratli roja y a s h a r edi. 
Bir kun roja o g 'i r kasal b o 'ld i. B u y u k m am la k a tn in g turli tom o n larid an
saro v g a m a s h h u r tab ib lar kelishdi. lekin hech kim rojaga y o rd a m qila 
olm adi. Kasal k u n d a n -k u n g a o 'z in i y a n a d a y o m o n his qila boshladi.
Bir kun saro y g a bir qariya kelib rojaga dedi: - M en seni davo- 
lashim m u m k in , lekin sen m en g a en g o g 'i r filing q a n c h a v azn d a b o 'ls a , 
sh u n ch a oltin berasan. Roja qariyaga o 'z i s o g 'a y ib ketgach, eng katta 
fili q a n c h a o g 'ir lik d a b o 'ls a , sh u n ch a m iq d o rd a oltin berishga qasam
•ichdi.
Bir necha kun d an keyin roja s o g 'a y i b ketdi. Q ariy a bilan hisob- 
kitob qilish kuni keldi. R ojada eng katta filini o 'lc h a s h uchun s h u n d a y
katta tarozini q ayerdan olish kerak, keyin shuncha oltinni q an d a y tortib 
berish kerak d egan savol tug'ildi.
R o jan in g b u y r u g 'i bilan H in d isto n n in g h a m in a to m o n id a n d o n o la r 
va o lim la r to 'p la n d ila r, roja en g katta film va oltinni o 'lc h a y d ig a n
tarozini o 'y l a b ch iq ad ig an o d a m g a katta m uk o fo t v a ’da qildi.
D o n o va o lim la r uch kecha-yu uch k u n d u z o 'y l a d i l a r va hech nimani 
o 'y l a b to p a olmadilar. T o 'rtin ch i kuni saroyga q a n d a y d ir k a m b a g 'a l 
kelib, u n in g bitta o 'z i hech q an d a y tarozisiz har q a n d a y filni va oltinni 
o 'lc h a s h i m u m k in lig in i rojaga aytishlarini so 'rad i.
S aroy q o 'riq c h ila ri k a m b a g 'a l o d a m n ik a lta k la b d a rv o z a d a n c h iq a r ib
vubordilar. S aroy olim lari va donolari hech chora topa o lm ag an larid an
keyin, bu iflos gad o y nim a qilishi m u m k in deb o 'y la d ila r q o'riqchilar. 
Roja shovqinni eshitib, saroy q o 'riq c h ila ri b o s h lig 'in i chaqirib, nim a 
uchun saro y d a shovqin - deb s o 'r a d i ? - О buyuk roja, dedi q o 'riq c h ila r 
b o sh lig 'i-h o z irg in a q a n d a y d ir iflos, aqlsiz sizn in g e n g katta filingiz
149

---

v a keyin s h u n c h a oltinni tarozisiz o 'l c h a y olishini aytdi. Lekin biz 
uni saro y d an h a y d a b chiqardik. Roja tezda bu odam ni qaytarishni 
va o ld ig a olib kelishni s o ‘radi. B u y ru q shu o n d a y o q bajarildi. Roja 
k a m b a g ‘al o d a m n i yaxshi kutib oldi va unga nima kerakligini so 'rad i. 
M en q a y iq c h im a n , — deb j a v o b berdi notanish odam . 0 ‘z q a y i g ‘im da 
o d am larn i m u q a d d a s G a n g d aryosiga bir q i r g 'o q d a n b o sh q a q irg ‘oqga 
o ‘tk azib, o ila m g a ozg in a y e m ish to p am an . Katta filingizni va keyin 
sh u n c h a oltinni yengil va o d d iy g in a oMchash m um kin.
- Q a n d a y qilasan ? - dedi sevinib ketgan roja.
B u y u k roja - j a v o b berdi qayiqchi - hozir siz h a m m a sin i k o ‘rasiz. 
Faqat katta filingizni q a y i g ‘im b o g ‘liq turgan dary o q irg ‘o g ‘iga 
keltirishni buyuring. U n in g o 'z i olim va d o n o la r ham ro h lig id a bu 
odatd an tashqari to m o sh a n i k o ‘rish uchun y o ‘naldi.
M ana, fiIni dary o q ir g ‘o g ‘iga olib keldilar, qayiqchi uni qayiqqa 
chiqarishni s o ‘radi. Fil q a y iq q a c hiqqanda, qayiq filning ulkan o g ‘irligi 
ostida ch etla rig a ch a suvga botdi. 
Q ayiqchi b o ‘rning oldi va suvga 
tushib, q a y iq n in g tashqi bortida suv tekkan jo y n i belgiladi. K eyin filni 
q ay iq d an q ir g ‘o q q a chiqardilar va qayiqchi aytdi:-F!ndi oltinni q ayiqqa 
ortishni buyuring.
Oltin q u y m a la rin i q ayiqqa tashiy boshladilar v a q a y iq d a q o ‘yilgan 
oq belgi s u v g a botg u n ch a, oltinni tashladilar.
- M a n a oltin ham fil q an ch a o g ‘irlikda boMsa, s h u n c h a boMdi,-
dedi qayiqchi. Buni k o 'rg a n barcha kishilar k a m b a g ‘al q ay iq c h in in g
aqlliligi va topqirligidan hayratda qoldilar. B uyuk roja esa, 
o ‘z 
x a z in a c h isig a qay iq ch ig a o ‘n m in g oltin rupiya berishni buy u rd i v a uni 
sa ro y g a t a k lif qildi.
Хрестоматия no истории оревнегомира. 
1991. 93-94 стр
Tayanch iboralar: Mahabhorat, Bharata, Dura 'dho na, Dro ‘na, yengilmas
harbiy sarkardalar, Ashvatthama, Pandavlar, qushlar, Yudhishlhira, Dhrilarashlra,
Damayanti, oriylar. Krishna
, 
Mann. Panchatatra, qforizm, Gang, roja.
150

---