Интоксикақия кучли булган хрлларда инфузион терапия қул-
ланилади. Беморнинг аҳволига қараб симптоматик даволаш
усуллари ҳам тайинланади. Асоратлар ривожланганда тегишли
дори-дармонлар берилади. Талоқ ёрилган ҳолда зудлик билан
операқия қилинади.
Профилактикаси. Барвақт диагноз қуйиш ва
беморни касал-
хонага жойлаш муҳим аҳамиятга эга. Бемор атрофидаги иситма
чиқарган кишилар ҳам текшириш учун кўсалхонага жунатилади.
Иккинчи муҳим вазифа инфекцияни гоқтирадиган ва тарқа-
тадиган битларга қарши курашдир (инфекция учорида бемор билан
мулоқотда булганларнинг кийим-кечаклари ва бошқа буюмлари
дезинфекция ва дезинсекқия қилинади). 25 кун даво-мида уларнииг
ҳарорати улчаб турилади.
ЭНДЕМИК КДЙТАЛАМА ТИФ
(Кана юндирадиган спирохетоз)
Бу қайталама тиф спирохеталар қузгатадяган ющумли ка-саллик
булиб, иситма хуружлари ва иситмасиз даврлар (апирек-сия
даврлари) алмашиниб туриши билан таърифланади.
Тарихий маълумот. Бу касаллик Урта Осиё ва Яқин Шарқ
мамлакатларида қадим замонлардан бери маълум. 1912 йилда Е. П.
Жунковский Эронда кана чакданидан
сунг касалланган рус
аскарларининг крнидан спирохеталарни топди. В. И. Магнитский
(1922 йил) кана тарқатадиган қайталама тифнинг Урта Осиёда ҳам
учрашини исбот қилди. Н. И. Латышев 1927—1935 йиллар-да
Туркманиетонда махсус текширишлар утказиб, бу
инфекция
резервуари қум саҳроларида яшовчи кемирувчи ҳайвонлар эка-нини
аниқлади. Урта Осиёда бу кайталама тифнинг табиий учоқ-ларини Е.
Н. Павловский куп йиллар давомида урганди. Эндемик қайталама
тиф Урта Осиё жумҳуриятларида, Кавказ ортида, шимолий Кавказда,
Украинанинг жанубида учрайди. Бу инфекция Жанубий Оврупо,
Осиё, Африка ва Америка мамлакатларида ҳам қайд қилинади.
Этиологияси. Кана юқтирадиган қайталама тифни спирохеталар
қузратади. Бу спирохеталарнинг 20 дан ортиқ хиллари маълум.
Осиёда В.$одсПапа, В. Ьа1у5пеу1, В. пегееп515 деб ата-лувчи
хиллари учрайди. Оврупода В. Ызрагпса, В. агташса В. саисазшз ва
бошқа хиллари мавжуд. Спирохетанинг ҳар
бир хили кананинг
тегишли тури орқали тарқалади.
Спирохеталар ҳаракатчан булиб, кундалангига булиниш йу\ли
билан купаяди. Бу спирохеталарнинг буйи 8—50 мкм, қалинли-ги
0,25—0,4 мкм ни ташкил қилади, у спиралга ухшайди, 12 ва ундан
куп бурамалари бор, сунъий озуқа
моддаларида купай-тириш
мумкин. Ташқи мух;итда чидамли эмас. Юқори ҳароратда ва
к;уритилганда тезда ҳалок булади.
Эпидемиологияси. Кана тарқатадиган қайталама тиф табиий
учоқли антрозооноз касалликдир. Инфекциянинг асосий манбаи
325
21-раем. Кана спирохетозининг юўиш йуллари.
ҳар хил кемирувчилар, турли ҳашаротлар ва ёввойи ҳайвонлар-дир.
Баъзан бемор одам ҳам инфекция манбаи булиши мумкин. Инфекция
иссиқ, илиқ иқлимли улкалар ва
Урта денгиз давза-ларида
жойлашган мамлакатларда учрайдиган ҳар хил каналар орқали
юқади. Инфекция учоқлари Урта Осиё, Кавказ орти рес-публикалари,
Шимолий Кавказ, Украинада учрайди. Бу каналар асосан чул, қир,
ТОР
барри ва
ТОРЛИ
жойларда ёввойи ҳайвонлар-нинг инида яшайди.
Осиё мамлакатларида қайталама тифни энг куп тарқатади-ган
кана — В. рарППрез ёввойи ҳайвонларнинг инидан ташқари пахса
деворли иморатлар ичида, молхоналарда, девор кавакла-рида ҳам
яшайди. Шундай қилиб, кана спирохетозининг
икки хил учоги
булади: табиий учоги ва одамлар яшайдиган жойлар-даги учоки.
Табиий учорида одамларга спирохетоз кам юқади. Одамлар учун энг
хавфлиси О. рарППрез дан юқадиган 'спирохе-тоздир (бу одам
яшайдиган жойда булади). Инфекция одамларга кана чакданида
кщади (21-расм).
Инфекция каналар тухуми орқали уларнинг келгуси авлоди-га
ҳам утади. Бундан ташқари, каналар жуда узоқ муддат (10 йилгача)
овўатланмай, тирик сақлана олади. Шу икки омил кана спирохетози
учоқларининг узоқ йиллар сақланиб туришига сабаб булади.
Касаллик купинча куклам ва ёз ойларида юўади.
Do'stlaringiz bilan baham: