Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

86-расм. Филиппиндаги Майон 
вулкани.
 
87-расм. Килиманжаро вулкани. 
Конуси аниқ ифодаланган вулканлардан бири. 
Бундай вулкан фаоляти айрим жойларда ҳозирги вақтда ҳам 
кузатилади. Масалан, Филиппиндаги Майон вулкани (86-расм) 
ва Африкадаги Килиманжаро вулкан гуруҳидан Кибо 6010 м 
шулар жумласидандир (87-расм). 
 
10.5. Балчиқли вулканлар 
 
Бизга маълум бўлган вулканлар ичида балчиқли вулканлар ҳам 
бор. Уларнинг маҳсулоти суюқ, балчиқ аралаш сув ва газдан ибо-
рат бўлади. Балчиқли вулканлар Сицилия, Янги Зеландия оролла-
рида, Марказий Америкада, Апшерон, Таман ва Керч яриморол-
ларида, Сахалинда ва бошқа жойларда учрайди. Балчиқли вулкан-
лар ер қатламлари ичидаги газ ва буғларнинг турли ғовак 
қатламлардан ўтиб, улар орасидаги гилли жинсларни юмшатиб, 
ѐпишқоқ балчиққа айлантириши натижасида вужудга келади. 
Нефт конлари бор минтақалардаги балчиқ вулканлар ўзидан 
кўп миқдорда углеводород ажратиб чиқаради. Отилиб чиқаѐтганда 
ҳарорати паст бўлади. 

---

201 
Балчиқ вулканизм - бу вулканизм вилоятларининг тектоник 
ривожланиши ҳамда заминнинг нефтгазлилиги билан чамбарчас 
алоқада бўлган жуда қизиқарли ва сирли табиат ҳодисасидир. 
Бундай вулканларнинг ҳосил бўлиш механизми жуда мураккаб ва 
ҳозиргача номаълум. «Балчиқ вулкан» атамаси узоқ вақт 
мунозарали бўлиб келган ва геологик адабиѐтларда кейинги 
даврлардагина ўрин олди. Ерда маълум бўлган балчиқ 
вулканларнинг умумий сони 700 дан ортиқ. Уларнинг анча қисми 
Кавказда жойлашган.
Грифонлар – бу баландлиги 3 м гача борадиган, одатда 1,5 м 
атрофида бўлган ўзига хос мини-вулканлардир. Грифонлар ер 
юзасига ил, газ, сув, нефтни олиб чиқади, аммо уларда тоғ 
жинсларининг қаттиқ бўлаклари учрамайди. Одатда улар турли 
консистенцияга – қаймоқсимон қуюқ эритмадан суюқ сопка 
илигача эга бўлади (88-расм).