O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

 

---

GLOSSARIY 
 
Paleografiya – 
Paleografiya so‗zi istiloh sifatida ikkita yunoncha so‗zdan 
tashkil topgan: «palayos» – qadimgi va «grafo» – yozaman. Paleografiya fani 
qo‗lyozma manbalarning tashqi byelgi-xususiyatlarini tarixiy rivojlanishda 
o‗rganadi.
Epigrafika – 
Epigrafika qattiq jismlar – tosh, metall, sopol va me'moriy 
yodgorliklarning u yoki bu qismiga yozilgan qadimiy va o‗rta asrlarga oid 
yozuvlar (bitiklar)ni to‗plash, ularni tadqiq qilish, nashr etish va sharhlash bilan 
shug‗ullanuvchi yordamchi tarix fanidir. 
Arxeografiya – 
Arxeografiya – yordamchi tarix fanlaridan biri bo‗lib, 
qo‗lyozma manbalar va arxiv hujjatlarini qayta ishlash usullari va ularni nashrga 
tayyorlashning qoida va usullarini o‗rgatadigan fandir. Tarixiy manbalarni nashr 
qilish birinchi marta XV asrda G‗arbiy Yevropada paydo bo‗lgan. O‗rta asr tarixiy 
manbalarining birinchi tanqidiy nashri esa XVI asrda paydo bo‗lgan. O‗zbekiston 
bir necha ming yillik davrni o‗z ichiga olgan boy arxeografik materiallar, ya'ni 
tarixiy hujjatlar va qo‗lyozmalarga ega. Arxeografiyaning bu kabi namunalari 
O‗zbekiston Respublikasi Fanlar Akadyemiyasi Sharqshunoslik institutida, arxiv 
va muzeylarda to‗plangan. 
Manbashunoslik
– tarixiy manbalarni izlab topish, qayd etish, to‗plash, 
o‗rganish va qo‗llanish nazariyasi va amaliy usullari haqidagi fan. Manbashunoslik 
tarixshunoslikda yordamchi fan sohalari (arxeografiyaarxivshunoslik, genealogiya 
– nasabshunoslik, metrologiya – o‗lchovshunoslik epigrafika, tekstologiya – 
matnshu noslik, xronologiya – davrshunoslik, geraldika – gerbshunoslik, 
numizmatika – tangashunoslik va sfragistika – muhrshunoslik) qatorida yetakchi 
o‗rinda turuvchi alohida ilmiy soha. Manbashunoslikning bevosita tadqiqoti yozma 
manbalar ustida bo‗lsada, ammo, uning asosiy ilmiy va amaliy uslubiyati tarixiy 
qadriyatlarning barcha turlarini o‗rganishda va tanqidiy tahlil etishda qo‗llaniladi. 
Manbashunoslik ikkiga – amaliy va nazariy manbashunoslikka bo‗linadi.