Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet118/135
Sana28.02.2022
Hajmi1,51 Mb.
#475199
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   135
Bog'liq
Ozbek dialektologiyasi. Nigora Murodova (5)

Адабий тилда муқобили бор сўзлар. 
Ўзбек шеваларида бирор 
предмет, иш-ҳаракат, белги-муносабатни билдирадиган сўзлар адабий 
тилидагидан яна бошқача ном билан ҳам учрайди. Улар қандай ном билан 
қўлланса ҳам маънолари битта бўлиб, фақат шевалараро турли хил номлар 
билан юритилади. Шевада мавжуд бўлган баъзи диалектал сўзларнинг ўзбек 
адабий тилида эквиваленти бор. Ўзбек шеваларида ишлатилиб келинаётган 
жуда кўплаб диалектал сўзлар қадимги шакл ва маъноларини йўқотмаган. 
Масалан: 
ънəй, ънəк 

inak
(ДЛТ., 1, 135) - ад. орф. сигир; 
йумуртғə

(ДЛТ., III, 439) 

ад. орф. тухум; Шеваларда уй маъносини 
тɔм
сўзи 
ифодалайди. Бу сўз қадимги ёзма ёдгорликлардан «Тафсир»да ҳам учрайди. 
тɔм

там – ад. орф. уй («Тафсир», 283 б). Ёки ёлғон сўзини 
ўтрiк 
(ДЛТ., 1, 
127), чақимчи сўзини 
ушəк 
сўзлари ифодалайди.
Бу фактлар қадимги сўзларнинг халқ шеваларида ҳозиргача ҳеч 
ўзгаришсиз сақланиб келаётганини кўрсатади. Бундай сўзларни аниқлаш 


134 
учун эса халқ шеваларининг лексикасини янада чуқурроқ ўрганишни талаб 
этади.
Шеваларда кундалик ҳаёт учун доимо зарур бўлган, фикрни равон 
ифодалашга ёрдам берадиган, адабий тилни бойитиш учун керакли бўлган 
сўзлар кўплаб учрайди. Бундай сўзларнинг ўзбек адабий тилида муқобили 
борлиги учун ҳам улар ҳақида мисоллар келтириш билан чегараланамиз.
а) ном маъносини ифодаловчи диалектал сўзлар:
Шевада 
Адабий тилдаги муқобили 
əнгуштəръ 
узук.
əлвɔнч 
беланчак. 
əрғъмчɔқ 
маъносида ҳам учрайди.
бəнт 
тўғон. Фарғ., Анд. əлъш // ɔлъш ~ Хор. бө гəт // 
бувəт; Нав. в. ш. дарғат, бант каби.

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   114   115   116   117   118   119   120   121   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish