Kasbiy pedagogika

11.2. Kasb-hunar ta’limini tashkii qilish
shakllari va vositalari
Kasb-hunar t a ’limini tashkii qilish shakllari.
Ta’lim jarayoni ishtirokchilari (o'qituvchi va tahsil oluvchi!ar)ning 
m a ’lum belgilangan tartibda amalga oshiriladigan hamkorlikdagi faoliya­
tining tashqi k o ‘rinishi kasbiy ta ’limning tashkiliy shaklini anglatadi.
K ishilik ja m iy a tin in g taraqqiy etish dav rid a t a ’lim ning tashkiliy 
shakllari turlicha b o 'lg a n .
Q a d im g i p aytlarda y a k k a tartibda o 'q itis h keng tarqalgan b o 'lib , 
m a ’lum ijodiy jih a tla rg a ega b o 'lg an lig i bois hozirgi vaqtg ac h a 
saqianib qolgan. O 'r t a asrga kelib, k asbiy ta 'lim -ta rb iy a kichik gu- 
ruhlar shak lid a o ’tkazila boshlagan. C hunki bu davrda sanoat ishlab 
chiqarishi y o 'l g a q o 'y ila y o tg a n d a v r edi.
X V I asrning oxiri v a X V II asrn in g bosh larid a chet pedagogi 
Ya.A. K o m e n s k iy sinf-dars tizimini n azariy jih a td a n isbotlab berdi.
Hozirgi p ay td a kasbiy ta 'lim n in g ta shkiliy shakllari quyidagi 
x u su siy atlarig a binoan turlanadi:
1. 
Tahsil o lu vchilar soniga k o ’ra - om m aviy, jam o av iy , guruhli, 
individual.
181

---

2.
O 'q itish jo y ig a k o ‘ra 
-
t a ’lim-tarbiya 
m u a s s a s a l a r i d a v a t a ’ l i m
m uassasalaridan tashqarida ( o 'q u v ustaxonaiarida, 
m a s h q m a y d o n -
larda, korxonalarda, uy ishlari, sayohat va shu kabilar).
3. O 'q u v vaqtining davom iyiigiga k o 'r a - 45 daqiqalik, ju ftlik (90 
daq.), qisqartirilgan (70 daqiqalik). q o 'n g 'ir o q siz .
A m aliy o td a sinf-dars tizimi keng k o 'l a m d a q o i l a n i lg a n i ig i 
s a b -
abli dars t a ’lim tarbiya ishining asosiy shakli deb y u riti
l a d i . S i n f d a r s
tizim ining asosiy o 'z ig a hos jihatlari quyidagilar hisoblanadi:
- deyarli bir xil tarkib. yosh va tayyorgarlik darajadagi tahsil o lu v ­
chilar ishtirok etadi;
- 
ta ’lim-tarbiya jara y o n i o 'z a ro b o g 'liq a lo h ida-aiohida 
q i s m l a r
k o 'rin ish ig a ega bo'ladi;
- har bir dars o 'q u v rejasiga kirgan m a ’lum bir o 'q u v p re dm e tiga 
oid bo'ladi;
- darslar m un taza m ravishda ah n a sh ib turadi;
- kasb t a ’lim darslariga o 'q itu v ch i m u h an d is-p ed a g o g . tajribali 
m utaxassis kabilar rahbarlik qiladi;
- tahsil oluvchilar turli k o 'rin ish d an o 'q u v bilish faoliyatida 
ishtirok etadilar.
Q uyidagilar s i n f dars tizim ining ijobiy tom onlari hisoblanadi:
- q a t’iy tashkiliy tuzilm a ga egaligi:
- iqtisodiy ko'r sa tk ic h la rin in g nisbatan yuqoriligi. 
C h u n k i b i r
o'q itu v ch i bir vaqtni o 'z id a k o 'p sonli tahsil oluvchilar 
b i l a n i s h l a y d i ;
- o 'z a ro ham k o rlik faoliyatini am alga oshirishga q ulay sharoit 
yaratiladi.
Shu bilan birga sinf-dars tizimining quyidagi karn ch ilik lan ham
e ’tiro f etilgan:
- o 'r ta c h a tahsil oluvchiga m o'ljallanganligi:
- har bir tahsil oluvchilar bilan individual ishlash im koniyatining 
yo'qligi.