Абдурах,им Эркаев
л ар н и н г тез таркали ш и га олиб келди. М ам лакатлар ва
трансм иллий ком п ан ияларнин г иш лаб чик;ариш ва тех
нология сох;аларида Узаро ^амкорлик кдли ш и илгор тех-
нологиялар ва стандартлаш увнинг кенг тарк;алишига са-
баб булди, бу Уз навбатида истеъмол ва турмуш тарзи-
н и н г \а м стандартлаш увига таъсир курсатди.
Дунё мик;ёсида урбанизациянинг Усиши \а м турмуш
тарзи стандартлашуви ёйилиш ига ёрдам берди. Ривож лан-
ган ва ривож ланаётган мамлакатларда турмуш сиф ати,
дараж аси ва истеъмол п рей скуранта анча к е с к и н фарк,
к;илса-да, ам мо ш акллари ухш аш лик касб эта бошлади.
Ш а\арлардаги ащ ггининг ик^гисодий ф аол кд см и эрталаб
иш га бориб, кечкурин андозавий жихрзлар тупланмаси —
газ (электр) плитаси, музлаткич, телевизор, диван ва ш.к.
булган квартираларига кайтади, буш вакгини бир хил Утка-
зади.
\з т г о
иш да ва кучада киядиган кийим лар хили ва
бичим и бир хил. Б у Уз навбатида турли халкдарнинг пси-
хологияси, таф аккур тарзи, хррдик; ва маиш атга, истеъ-
молга, ж ам ият тарак^иётига муносабатларида муштарак
царашлар пайдо булиш ига таъсир курсатди.
Глобаллаш увнинг асосий окибатларидан бири - стан-
дартлаш ув м аънавий э^тиёж ларни к;ондиришда хам н а-
моён була бошлади. Дастлаб оддий маиш ий гигиеник пред-
метлар тупламидан бош ланган бу ж араён бугун рок ва поп
музика, видео ва турли ж анрли ва саёз мазмунли фильм-
лар, сериаллар ва ранг-баранг кунгилочар ш оу ва уйин-
лар, тадбирларгача к^амраб олган. Юк;оридаги боблардан
бирида к;айд кдлинганидек, оммавий маданият доираси-
да аксилм аданият пайдо булди ва глобаллашув таъсирида
тобора кенгайиб бормовда.
И слом К арим ов таш виш би лан ого^лантирганидек,
«Табиийки, «оммавий маданият» деган н и крб остида ах-
л о к д й бузук^ик ва зуравонлик, индивидуализм, эгоцен
тризм гояларини тар^атиш , керак булса, ш унинг \и соб и -
дан бой ли к орттириш , бошк;а халкдарнинг неча м инг йил-
л и к анъана ва кдцриятлари, турмуш тарзининг маънавий
негизларига беписандлик, уларни к^пориш га к;аратилган
хатарли тавдидлар одам ни таш виш га солмай куймайди»1.
1 Ислом Каримов.
Юксак маьнавият - енгилмас куч. 117-6.
Маьнавият ва тарацциёт модели
361
Д и нн и ю щ о б кдли б олган экстрем изм ва терроризм -
н и н г ^ акд кд й д и н га алок^аси булм аганидек, «оммавий
маданият»ни ни^об кдли б олган бузу^лик, зуравонликни
ва ш .к. инсон ш ахсини ич-ичидан емирадиган ^одисалар-
нинг \а м ^акдкдй оммавий маданиятга алоцаси йук;.
М аданиятни «элитар маданият» (хос маданият) ва «ом
мавий маданият»га булиш урф булган. Утмишда оммавий
маданият халк; бахшилари, сайилларда, туйларда оммага
курсатиладиган томошалар — дорбозлар, аскиябозлик ва мас-
харабозлик, халк; ашулалари ва
\.к .
шаклида мавжуд булган.
XX асрга келиб, техника ривожланииги оммавий маданият
шаклларини бойитди, патефон ва грампластинкалар, маг-
нитофонлар, ихтисослашган эстрада жанрлари ва ансамбл-
лари ва \.к . пайдо булди. Л екин, афсуски, аста-секин омма
вий маданият доирасида пул топиш илинжида баъзи корча-
лонлар инсоннингтубан \ирсларини кузгайдиган мавзуларни
ва жанрларни купайтириб, аксилмаданиятни вужудга кел
тирди. Унинг нафакэт элитар маданиятга, шунингдек, \ак;и-
к;ий оммавий маданиятга ^ам алоцаси йук,.
И лмий-техника таракдаётининг жадаллашуви, мамла-
катлар Уртасидаги алокдларнинг интенсивлашуви, ракрбат-
нинг кучайиш и бирор-бир а^амиятга эга булган *ар крн-
дай моддий, илмий-техникавий, технологик, маиш ий ютук;-
л арн и ва турф а хил ахборотнинг тезда излаб топи ш га,
таркатиш га нисбатан объектив э\ти ё ж ва замин яратди.
Ушбу э^гиёж коммуникация воситалари доимий равищца
такомиллашиб, оьдбатда сиф ат Узгаришига — янги рацамли
ахборот технологиялари вужудга келишига сабаб булди. Янги
технологияларни к^ллаш со^аси телекоммуникация билан
чеклан иб колм асдан, ам алда Узининг универсаллигини
курсатди. Ахборот технологиялари барча со\ага — ишлаб
чикаришни автоматлаштириш ва назорат кдлишдан тортиб
то савдо-харид ва банк операцияларигача, юридик ва жис-
моний шахсларнинг расмий ва норасмий хат ёзишуви ва
масофавий мулокщларигача кириб келди. Ахборот техноло
гиялари бугун жа^он глобал тармога — Интернетни яратди,
мулокрт ва алокдларнинг шаклларини бойитиб, тезлигини,
интенсивлигини бекдёс даражада ош ириб юборди, турли
ахборотлар олишни, таълим имкониятларини тубдан Узгар-
362
Do'stlaringiz bilan baham: |