Маънавият ва таращиёт модели
253
3) крнуннинг устуворлиги ва барчага бирдайлиги;
4) кучли ижтимоий сиёсат олиб бориш ва а\олииинг
кам таъминланган к,исмини ижтимоий мухофаза килиш;
5) ислохотларни боскичма-боскич амалга ошириш.
Яна бир бор алохида таъкидламок,чимизки, ислохот-
лар деганда факат иктисодиёт сохасини кайта куришгина
эмас, балки бутун жамиятни туб янгилаш, ижтимоий соха,
халк таълими, маданият, совдщ ни саклаш, оммавий ах-
борот тизими, ижтимоий институтлар ва хоказоларни, иж
тимоий онгни, дунёкарашни, жамият маънавиятини узгар-
тириш хам назарда тутилмокда. Ислохотлар жамиятнинг
Узгариши мумкин булган хамма сохасини камраб олади.
Бииобарин, узбек модели ислохотларни руёбга чикарув-
чи концептуал ва амалий чора-тадбирларнинг чамбарчас
муштарак мажмуи, бус-бутунлиги сифатида жамият хаёти-
нинг барча сохалари ривожланишида намоён булади.
Узбек моделининг такомиллашуви давом этмокда. Та
раккиёт модели бирданига тайёр холда вужудга келмайди.
Айрим тамойилларни, назарий фаразларни ва тахминлар-
ни амалиёт тахрир килиши, узгартириши табиийдир. Баъ-
зиларини эса кайта куриб чикиш ёки бошкача талкин
килиш лозим булади. А залий чора-тадбирлар эса доимо
Узгариб, такомиллашиб, бойиб боради. Аммо асосий стра-
тегик вазифалар узгармайди. Бу вазифалар — «демократик
давлат, фукаролик жамияти куриш жараёнлари ва бозор
ислохотларини янада чукурлаштириш, одамлар онгида де
мократик кадриятларни мустахкамлаш йулидан огишмай,
изчил ва катьият билан боришидир»1.
Бир сУз билан айтганда, тараккиет модели котиб кол
ган андоза, бичим эмас, у аста-секин шаклланади, тако-
миллашади, ривожланиб, етук, кайиш кок механизмга ай-
ланади. Унинг яратувчилик салохияти йилдан-йил Усиб
бораверади.
Тараккиётнинг етук модели вужудга келиши учун фа-
кат яхши ният ва хохиш-ироданинг узи камлик килади,
жамиятда муайян объектив ижтимоий-иктисодий шарт-
1 Ислом Каримов. Бизнинг бош мак,садимиз — жамиятни демо-
кратлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислох
этпшдир. Т., «Узбекистон», 2005 й., 34-6.
254
Абдурахмм Эркаев
шароит \амда икгисодий муносабатлар субъектларин инг
минимал даражада тайёргарлиги, билим савияси талаб
килинади.
Утиш даврида тараккиёт модели ривожланиши, тако-
миллашишидаги кийинчиликлар, зиддиятлар икки сабабга
бориб такалади. Биринчиси — объектив сабаблар мажмуа-
си. Бунга мулк шаклларининг ноетуклиги, хужалик юри-
тишнинг турли шакллари уртасида динамик мувозанат-
нинг йУклиги, бозор инфратузилмаси унсурлари, умуман,
бозор муносабатлари кали тулик; карор топиб улгурма-
ганлиги киради. Бу крнунчилик тизимига \ам тааллукли.
Утиш давридаги молия-кредит тизимининг нотакомил-
лиги, миллий валютанинг конвертациясидаги кдйинчи-
ликлар, инфляция даражасининг нисбатан баландлиги
каби муаммолар
\ ш
объектив сабабларга киради.
Иккинчиси — субъектив сабаблар: хужалик юритувчи-
ларда эгалик кисси етишмаслиги, ра\6ар ва мутахассис-
лар аксариятининг маъмурий-буйрукбозлик тизимида тар-
бия топганлиги, икгисодий усулларни яхши билмаслик-
лари натижасида бошкарувдаги камчиликлар ва \оказо.
Улар иктисодий усуллар ёрдамида ишни ташкил этишни
ва бошкаришни етарлича билмайдилар. Натижада узлари
урганган маъмурий-буйрукбозлик усулини фаолиятлари-
да икгисодий усулларга нисбатан, айникса дастлабки йил-
ларда, купрок куллайдилар. Шу боис купчилик корхона-
лар акциядорлик жамиятига ёки мулкчиликнинг бошка
шаклларига айланган л ари га карамай, уларда ишни таш
кил килиш ва бошкаришда эски саркитлар учраб туради.
Юкоридаги икки сабабга кура якин-якингача хужа
лик юритувчилар уртасида шартномалар анча саёз, баъ
зан расмиятчилик учун тузилар эди. Шартномаларга риоя
килиш да калигача куп кийинчиликлар бор. Ишлаб чика-
рилган ма^сулот узимники эмас, давлатники, деган ту-
шунча корхоналар ра\барлари, мутахассисларида, айникса
ишчиларида тулик йУколмаган. Натижада истеъмолчилар-
нинг тулов кобилиятлари яхши урганилмасдан, ма^сулот-
ларни текинга бериб юбориш \оллари мавжуд, карзларни
ундиришда фаоллик кУрсатилмаётир. Бу дебитор ва кре
дитор карзларнинг усишига олиб келмокда. Узаро тулов-
Do'stlaringiz bilan baham: |