Investitsiyalar auditi va baholash

Investitsiyalar 
Kiritish ob’ektlari 
bo’yicha 
Investitsiyalash 
maqsadlari bilan bog’liq 
risklar bo’yicha 
Takror ishlab chiqarish 
bo’yicha 
-venchur 
-bevosita 
-portfel’ 
-annuitet 
Yo’naltirish sohasi va 
ob’ektlari bo’yicha 
-sof (asosiy kapitalni 
ko’paytiradigan) 
-eskirishni qoplaydigan 
-yalpi 
-mol-mulkka investitsiya 
-moliyaviy 
-nomoddiy 
-kapital 
-innovatsion 
-ijtimoiy 
-davlat investitsiyalari 
-korporativ investitsiyalar 
-xususiy investitsiyalar 
-xorijiy investitsiyalar
-yangi loyihalarga 
-kengaytirishga, yangilashga 
-reinvestitsiyalar 
Investitsiyalash 
sub’ektlari bo’yicha 
Amaliy yo’nalishlari 
bo’yicha 

---

16 
1.3. Investitsiyalarning turlari va shakllari 
Investitsiyalarning iqtisodiy mazmuniga ko’ra quyidagi turlari mavjud: 
- real investitsiyalar; 
- moliyaviy investitsiyalar; 
- intellektual investitsiyalar. 
Real investitsiyalar - bu korxona asosiy vositalarini vujudga keltirish va 
takror ishlab chiqarishga, shuningdek, moddiy ishlab chiqarishning boshqa 
shakllarini rivojlantirishga ko’shiladigan investitsiyalardir. Buxgalteriya hisobida 
bu turdagi investitsiyalar kapital qo’yilmalar sifatida e’tirof etiladi. 
Moliyaviy investitsiyalar qo’llashiga ko’ra qisqa va uzoq muddatli bo’ladi. 
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar - bu uzoq muomala muddatiga ega 
(12 oydan ortiq) aktivlarning sotib olinishiga oid investitsiyalardir. 
Qisqa mudatli moliyaviy investitsiyalar - o’zida muomala muddati 12 oydan 
oshmaydigan, engil sotiladigan moliyaviy aktivlarning harid qilinishiga oid 
investitsiyalardir. 
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishning vazifalari 
quyidagilardir: 
- uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni va ular bo’yicha olingan 
daromadlarni o’z vaqtida va to’g’ri aniqlash; 
- uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar uchun ajratilgan mablag’larni o’z 
vaqtida hisobdan chiqarishni ta’minlash; 
-uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishda BHMS larni 
keng qo’llash; 
- uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlarning 
korxona moliyaviy natijalarida aks ettirilishini ta’minlash: 
-uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlardan 
byudjetga tegishli qismini amaldagi me’yoriy xujjatlarga, Soliq Kodeksining 
talabiga muvofiq to’g’ri hisoblashni tashkil qilish, byudjetga tegishli qismini o’z 
vaqtida o’tkazishni ta’minlash; 
uzoq 
muddatli moliyaviy 
investitsiyalar 
hisobiga kelib tushgan 

---

17 
mablag’lardan korxonani kengaytirish, rivojlantirish va korxona jamoasi extiyoji 
uchun ishlatishni ta’minlash. 
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni buxgalteriya hisobida hisobga 
olishni «engillashtirish uchun quyidagi guruhlarga ajratiladi: 
- Qimmatli qog’ozlar; 
- Sho’ba korxonalariga investitsiyalar; 
- Qaram birlashmalarga ishvestitsiyalar; 
- Qo’shma korxonalarga investitsiyalar: 
Boshqa uzoq muddatli investitsiyalar. 
Qimmatli qog’ozlar uzoq muddatli investitsiyalarning asosiy qismini tashkil 
etadi. Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida qimmatli qog’ozlar investitsiyalar 
yo’naltirishning asosiy vositasi hisoblanadi. 
1993 yil 2 sentyabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining 
«Qimmatli qog’ozlar va fond birjalari to’g’risida»gi qonuniga (qo’shimcha va 
o’zgartirishlar bilan) muvofiq «qimmatli qog’ozlar - bu ularni chiqargan shaxs 
bilan ularning egasi o’rtasidagi mulkni huquqlari yoki qarz munosabatlarini 
tasdiqlovchi, dividend yoki foiz ko’rinishida daromad to’lashni hamda ushbu 
hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shahsga berish imkoniyatini 
nazarda tutuvchi pul xujjatlaridir».
Respublikamiz amaliyotida uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni 
yo’naltirishning asosiy vositasi aktsiyadorlik jamiyatlarining qimmatli qog’ozlarini 
harid qilish hisoblanmoqda. 
Korxonaning sho’’ba korxonalar, qo’shma korxonalar va qaram 
birlashmalarga investitsiyalari mavjudligi ularni buxgalteriya hisobida alohida 
turkumlarga ajratilishini taqozo etadi.