Investitsiyalar auditi va baholash

2.2. Investitsiyalar auditining uslubiy muammolari 
Auditorlik tekshiruvisiz amalda to’g’ri hamda ilmiy asoslangan investitsion 
qarorlarni qabul qilish mumkin emas. Chunki: 1) investitsion faoliyatini 
boshlashdan oldin investitsion loyixani qoplanishi va uni samaradorligini taxlil 
qilish zarur; 2) investitsion loyihani xayotga tadbiq etish mobaynida buxgalteriya 
hisobini tashkil etish va yuritish hamda rejada belgilanganidan haqiqatdagining 
farqini taxlil qilish zarur; 3) investitsion loyixa tugaganidan so’ng buxgalteriya 
hisobi ma’lumotlari asosida audit tekshiruvi o’tkaziladi, shu asosda investitsiya 
faoliyati bo’yicha boshqaruv qarori qabul qilinadi. 
Buxgalteriyadan olingan axborotni faqat chuqur tahlil qilish va auditdan 
o’tkazish asosidagina xo’jalik yurituvchi sub’ektining investitsiya faoliyati 
natijalarini holis baholash, kutilgan maqsadlarga erishish yo’li orqali uni yanada 
rivojlantirish istiqbollarini ishlab chiqish mumkin. 
Audit moliyaviy investitsiya faoliyatining quyida sanab o’tilgan barcha 
vazifalarini amalga oshirishda katta muhim o’rin tutadi: 
- rejalashtirish uchun - eng yaxshi investitsion dasturni tanlab olish uchun 
uning variantlariga baho beriladi: 
- taxminlash uchun - xo’jalik sub’ektining moliya strategiyasi variantlarini 
tanlash ishlab chiqiladi va asoslanadi: 
-tashkil etish uchun - xo’jalik sub’ekti investitsiyalarini boshqarishning eng 
samarali tuzilmasini tanlash uchun variantlar baholanadi; 
-muvofiqlashtirish uchun - xo’jalik sub’ektlari ma’naviyat investitsiyalarini 
boshqarish 
tizimining 
barcha 
bo’g’inlarida 
ishlarining 
kelishilganligini 
ta’minlaydi: 
-tartibga solish uchun - ko’yilgan maqsadlardan chetga chiqish holatlarini 
o’z vaqtida bartaraf etishda yordamlashish maqsadida bunday holatlar tezkorlik 
bilan aniqlanadi; 
-rag’batlantirish uchun - rag’batlantirishning amaldagi tizimlari, ularning 
xo’jalik sub’ekti faoliyati ko’rsatkichlariga ta’sir ko’rsatish samaradorligi 

---

37 
o’rganilishi ta’minlanadi; 
-nazorat uchun - moliyaviy axborotlarning xaqqoniyligi, moliya ishlarining 
yo’lga qo’yilganligi, moliyaviy rejalarning bajarilishi va umuman olganda, 
boshqaruv qarorlarining ijro etilishi tekshiriladi. 
Xo’jalik sub’ektlarining moliyaviy investitsiya faoliyatini buxgalteriya 
hisobida to’g’ri aks ettirish hamda moliyaviy tahlil qilishni chuqurlashtirish, uning 
metodik usullarini yanada rivojlantirish va takomillashtirish mamlakatning bozor 
iktisodiyotiga muvaffaqiyatli o’tishining muhim shartlari hisoblanadi. 
Bozor munosabatlarini shakllantirish sharoitida faoliyat yuritayotgan 
xo’jalik sub’ektlarining investitsiya resurslarini boshqarishda buxgalteriya hisobi 
va auditning axamiyati tobora ortib borayotgani tufayli, ularning nazariy va uslubiy 
muammolarini tadqiq qilish dolzarb masalaga aylandi. 
Bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan korxona, tashkilotini va 
muassasalarda mavjud mablag’lardan samarali foydalanish, korxona ixtiyoridagi 
aktivlarning samaradorligini maksimal darajada ko’tarish asosiy vazifa bo’lib 
hisoblanadi. 
Chunki mablag’lardan samarali foydalanish korxona aktivlari unumdorligini 
oshirishda va bu orqali maksimal darajada foyda olishda muhim axamiyat kasb 
etadi. 
Iqtisodiyotni bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o’tkazish va 
tarmoqlar 
iqtisodini 
izchil 
rivojlantirish 
investitsiyalardan 
foydalanish 
samaradorligini oshirishga bevosita bog’liqdir. 
Albatta, investitsiyalardan foydalanish samaradorligini oshirishda moliyaviy 
investitsiyalar va ular bo’yicha olingan daromadlarni to’g’ri hisobga olish, ularni 
maqsadli ishlatilishini nazorat qilish va hisobini ta’minlash, investitsiyalar 
samaradorligini taxlil etish hamda auditini o’tkazish muhim o’rin tutadi, auditining 
uslubiy 
muammolarini 
bartaraf 
etish 
hamda 
takomillashtirish 
dolzarb 
vazifalarimizdan biri bo’lib hisoblanadi. 
Bugungi kunda investitsiyalarni bozor iqtisodiyotiga moslashtirish va 
investitsion faoliyatni boshqarish o’zgacha yondoshishlarni talab etmoqda. Chunki 

---

38 
xo’jalik yuritishning zamonaviy yo’lini tanlash investitsion siyosatni ham tubdan 
o’zgartirishni talab qiladi. Investitsion siyosatni amalga oshirishda bozor 
munosabatlariga mos dastaklardan foydalanish, ya’ni investitsion jarayoni 
qatnashchilarining huquq va majburiyatlarini belgilab berish; mamlakatda 
investorlar uchun to’laqonli raqobatni ta’minlash: moliyaviy, moddiy va aqliy 
boyliklarni boshqarishda batamom erkin harakat qilish va shunga tenglashtirilgan 
tadbirlarni amalga oshirishni talab qiladi.