Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

Sellyulozali materiallarni pardozlashga tayyorlanganlik sifatini tekshirish. 
Pardozlashga tayyorlangan mato sifati davlat standartlari bo„yicha amalga 
oshiriladi. 
1.
Matodagi kraxmal miqdorini aniqlash. 
2.
Oqlik darajasini aniqlash 
3.
Kapillyarlikni aniqlash 
4.
Ip gazlamalarni merserlanganlik darajasini aniqlash. 

---

170 
Matoda qolgan kraxmalni sifatiy aniqlash. Nam matoga tarkibida 0,1 g yod 
kaliy tutgan 100 ml suv tomiziladi. Matoda agar kraxmal qolgan bo„lsa, eritma 
tomgan joyda ko„k rang hosil bo„ladi. Kraxmal miqdoriga qancha ko„p bo„lsa, 
hosil bo„lgan rang intensivligi shuncha yuqori bo„ladi. 
Oqlik 
darajasini 
aniqlash.
Namunalarning 
oqlik 
darajasi 
«Minolta» 
spektrofotometrida aniqlanadi. Spektrofotometr oq va qora etalonlar bo„yicha 
kolibrovka qilinadi. Uning Data baza katagi bosiladi va spektrofotometrga qora 
maska joylashtirilib Measure katagi bosiladi va bir oz poylab turiladi. Ekranda oq 
etalonni qo„yish mumkinligi to„g„risida axborot chiqgach, spektrofotometrga oq 
etalon joylashtirilib yana Measure katagi bosiladi. Ekranda kolibrovka tugaganligi 
xaqida axborot chiqadi. So„ng quydagi amallar ketma-ket bajariladi: mato 
spektrofotometrga joylashtiriladi, RH katagi bosiladi OREN AS WAITEX. 
Ekranning tepa chap tarafidagi birinchi tugma bosiladi. Ekranda o„lchanayotgan 
mato oqlik darajasi qiymati to„rtta standart bo„yicha hisoblanib, son va grafik 
ko„rinishda chiqadi. Talab qilinganda ularni qog„ozga ko„chirish mumkin. 
To„qimachilik maxsulotlarining oqlik darajasi % larda ifodalanadi. 
Kapillyarlikni aniqlash
.Uzunligi (tanda bo„yicha) 30 sm va eni (arqoq 
bo„yicha) 5 sm bo„lgan namuna kaliy bixromat eritmasiga (3 g/l) 1 sm tushuriladi 
va eritma solingan idish tepasiga vertikal xolda ilib qo„yiladi. Rangli eritmaning 
namuna bo„yicha ko„tarilishi kuzatiladi va ko„tarilish balandligi 1, 5, 10, 20, 30 va 
60 daqiqalarda o„lchanadi. Agar 30 daqiqada eritmaning ko„tarilish balandligi 125 
mm atrofida bo„lib, ko„tarilish satxi tekis bo„lsa, mato bo„yashga yaxshi 
tayorlangan hisoblanadi. Qaynatish ravonligini aniqlash uchun eritmani maksimal 
va minimal ko„tarilish balandliklari o„lchanadi va farqi aniqlanadi. Farq qancha 
kichik bo„lsa mato shuncha ravon qaynatilgan bo„ladi.