O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova


* 22/100 * 1000
Bunda:

- misni elektroqimyoviy ekvivalenti, 1,186 g. 
b – tokni chiqishi; 
22 – vannani bir sutkada ishlash soati. 
Vannadagi tok kuchi 14000 a, tokning chiqish unumdorligi buladi: 
R = 14000 * 1,186 + 96 * 22/100 * 1000 = 352 kg 
Katodli mis bo‘yicha sexni ishlab chiqish xajmi 200 000 t bo‘lsa, sexda 
o‘rnatiladigan vannalarning soni bo‘ladi: 
N = 200 000 / 365 * 352 = 1750 vanna 
bunda: 365 – bir yildagi kunlar soni; 
1,1 – 10 % vannalar ta’mirdagi hisobga oluvchi raqam. 
Haroratning ta’siri
- qanchalik elektrolitning harorati baland bo‘lsa, 
shuncha uni qarshiligi kam. Lekin eritmani qizitishga katta xajmda par sarflanadi, 
anodlarning korroziyasi ko‘payadi, vannadan parlanish oshib boradi. Amaliyotda 
elektrolitning haroratini 50-60
o
C oraliqda ushlab turiladi. 
Kerak bo‘lgan issiqlikning bir qismini elektr toki o‘tayotgan davrda 
elektrolitni qarlishigi orqali olinadi. Bu issiqlikning soni: 

---

131 
Q = 0,239 J
2
Rt, Dj
Bunda: 
Q – isiqlikni soni, Dj 
J – tok kuchi, a 
R – elektrolit qarshiligi, Om 
T – tok o‘tish davomiyligi, sek. 
Nazariya va amaliyot shuni ko‘rsatadiki, agarda tok zichligi 380 a/m va sexni 
harorati 20 
0
C bo‘lsa, elektrolitni harorati tashqaridan issiqlikni sarflangan holda, 
55 
0
C ni tashkil qiladi. Faqat bunday yuqori tok zichligi amaliyotda qo‘llanilmaydi. 
Shuning uchun elektrolitni qizitish uchun bug‘ qo‘llaniladi. Bug‘ sarfi 1 tonna 
misga 1 tonnani tashkil qiladi. 
Elektroliz jarayonida eritmaga har xil kolloid moddalarni qo‘shish cho‘kmani 
sifatini yaxshilaydi. Kalloid qo‘shimchalar sifatida sovun, kley, jelatina, solidol va 
boshqa moddalar qo‘llanilishi mumkin. Qo‘shimchalarni sarfi 1 m katodli misga 
10-40 gramni tashkil qiladi. 
Anodning tarkibida misdan tashqari bir necha metallar bor. Jarayon davrida 
bu metallar mahsulotlar bo‘yicha taqsimlanadi 4.5- jadaval. 
4.5-jadval 
Metallarni turli mahsulotlarga taqsimlanishi, %: 
Cu 
Au 
Ag 
Se-Te 
Pb 
Ni 
As 
Katod
98 
1-1,5 
2-3 
1-2 
1-5 
15 
20 
Eritma 
1,93 
- 
- 
- 
- 
75 
60 
Shlam 
0,07 
98,5-99 
97-98 
98-99 
95-99 
10 
20 
Shlamning taxminiy tarkibi. %: Cu 10 – 25; Ag 5-53; Au 0,05-5; Pb 0,5 – 12; 
Se-2-24; Te 0,3-12; Bi 0,0-7,0; Sb 0,2-30; As 0,1-5,0. 
Shlamlarda qimmatbaxo nodir metallar borligi ularni alohida qayta ishlashni 
talab qiladi. 

---

132