Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

2) Йирик блок деворларнинг бўлиниш системалари 
Девор блокларининг типлари ва ўлчамларининг сони, шакли, бичими ва 
ўлчамлари деворнинг блокларга бўлинишига, яъни деворнинг вертикал 
текислигида блокларнинг қўйилиш системасига боғлиқ. Кўп қаватли 
биноларнинг ташқи деворлари бинонинг бир қавати оралиғида 2, 3 ёки 4 қатор 
блокларга бўлинган бўлиши мумкин (18.5-расм). 
Ташқи деворнинг блокларга бўлиниш тури унинг материалига ва 
бажарадиган статик функциясига боғлиқ. Автоклав ячейкали бетондан 
қилинган йирик блокли деворлар ўз-ўзини кўтарувчи бўлиб, икки қаторли (бир 
қават оралиғида икки қатор юк кўтарувчи блоклар) қилиб бўлиниши мумкин 
(18.5-расм, а, б). Ташқи девор блоклари енгил конструкцион-теплоизоляцион 
бетонлардан тайёрланганда девор юк кўтарувчи ҳам бўлиши ва икки қаторли 
системада блокларга бўлиниши мумкин. 
Нисбатон оғир бетонлардан тайёрланган деразалар орасидаги простенка 
блоклари бир қаватга битта қилиб бўлинган ҳолларда уларнинг оғирлиги бошқа 
блокларга нисбатан кескин фарқ қилиши мумкин. Блоклар оғирлигини бир-
бирига яқинлаштириш мақсадида простенка блокларини баландлик бўйича 2 
ёки 3 бўлакка (блокка) бўлинади. Шундай қилиб деворнинг уч қаторли ва тўрт 

---

161 
қаторли бўлиниш системалари ҳосил қилинади (18.5-расм, в ва г). Соддароқ 
ечим бўлгани учун икки қаторли бўлиниш системаси кўп қўлланилади. 
18.5-расм. Taшқи деворнинг блокларга бўлиниши: а, б - икки қаторли бўлиниш; 
в - уч қаторли бўлиниш; г – тўрт қаторли бўлиниш;1 - дераза ўрни; 2 - 
простенка блоки; 3 - перемичка блоки; 4 - дераза ости блоки. 
Йирик блоклардан қуриладиган кўп қаватли турар-жой биноларида
қаватлар баландлиги перемичка блокининг номинал баландлиги 0,6 м ва 
простенка блоклари баландлигининг йиғиндисидан ташкил топади. Дераза ости 
блокларининг баландлиги 0,84 м қилиб белгиланган. 
Кўп қаватли биноларда ички девор блокларнинг қалинлиги, юқорида 
айтилганидек, 300 мм бўлади ва уларда вертикал жойлашган цилиндрик 
каналлар ҳам бўлиши мумкин. Ўз-ўзини кўтарувчи ички деворларда бу 
каналлардан бино хоналарини шамоллатиш учун ҳам фойдаланилади. Бундай 
ҳолларда ички девор блокининг номинал баландлиги қаватнинг баландлигига 
тенг бўлади (18.6-расм, а).
Юк кўтарувчи ички девор баландлиги фақат простенка блокининг 
баландлигига тенг бўлиши (18.6-расм, в) ёки вертикал простенка блоки ва 
горизонтал пояс блокининг баландлиги (0,34 м) нинг йиғиндисидан ташкил 
топиши мумкин (18.6-paсм, б). 

---

162 
Блокларни тайёрлаш учун ғишт ишлатилганда ташқи девор блоклари 
учун енгил (тешикли, ковакли) ғиштлардан фойдаланган маъқул. Яхлит 
ғиштлардан ташқи девор блокининг қалинлиги 0,38 м бўлганда ва ички девор 
блокларини тайёрлашда фойдаланса бўлади. Енгиллаштирилган қудуқсимон 
ғишт деворлар принципида ташқи деворлар учун енгил бетон билан 
тўлдирилган ғишт блоклар тайёрлаш мумкин (18.6-расм, в). 
а) б) в)