Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

асосий (ишчи), ёрдамчи 
ва коммуникация хоналарига 
бўлиш мумкин. 
Асосий хоналарга бинонинг функционал вазифасига мос равишда 
кишилар томонидан бажариладиган фаолиятга мўлжалланган хоналар 
киради. 
Масалан, 
ўқув 
муассасаларидаги 
дарсхоналар, 
турар-жой 
биноларидаги яшаш хоналари ва ҳ.к. 
Бироқ, бинодаги асосий жараённи амалга ошириш учун асосий 
хоналардан ташқари бошқа хоналар ҳам керак бўлади. Шулардан бири 
ёрдамчи хоналардир. Улар бинода амалга ошириладиган жараёнларнинг 
бажарилишини таъминлаш учун зарур, лекин бинонинг вазифасини 
белгиламайдилар (масалан, квартирадаги ошхона, ванна хона ёки томоша 
муассасаларидаги буфет, ҳожатхона кабилар).
Бинолардаги асосий ва ёрдамчи функционал вазифаларни бажарувчи 
барча хоналар коммуникация хоналари воситасида ўзаро боғланган 
бўладилар. Уларнинг асосий вазифаси – кишиларнинг ҳаракатланишига 
қулайлик яратишдир (коридор, йўлаклар, зина ва шунга ўхшашлар). 
Бундай хоналарнинг ўлчамлари нормал шароитда зарур қулайликларни, 
фавқулотда ҳолатларда эса кишиларни эвакуация қилишда хавфсизликни 
таъминлаш шарти асосида танланган бўлиши керак. 
2) Планировка системалари 
Берилган ўлчамлардаги ва форма (бичим) лардаги хоналарни
лойиҳалаштириш ва эксплуатация қилишдаги барча талабларни ҳисобга 

---

38 
олган ҳолда ягона бир комплексда
 
жойлаштириш – 
бинонинг ҳажмий-план 
ечими
деб аталади. 
Бинолар ҳажмий план ечимларини яратишнинг бир неча услублари 
(
планировка системалари
) маълум. 
Коридор билан боғланган хоналарнинг бино планида жойлаштирилиш 
системаси планировканинг 
коридор системаси
деб аталади (4.1-расм). Бунда 
хоналар коридорнинг бир томонида (4.1-расм, а) ёки 38ам а томонида (4.1-
расм, б) жойлашган бўлиши мумкин. Биринчи ҳолатда коридор яхши 
ёритилади, лекин иккинчи даражали майдон нисбатан кўпаяди. Иккинчи ҳолда 
эса иккинчи даражали майдон кам лекин коридорни ёритиш муаммосини ҳал 
қилиш керак бўлади. Иссиқ иқлим ҳудудларида хоналар коридорнинг бир 
томонида жойлашган биноларда коридор очиқ (галерея) бўлиши мумкин. 
Бунда планировканинг