Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

унификация 
бино қисмлари ва конструктив элементлар 
турлари (типлари) ва ўлчамларининг сонини чеклашни билдиради. 
Элементларнинг шакл, бичим ва конструктив белгилар бўйича типлари 
сонини чеклаш (масалан, ёпма плиталарни жуда кўп мумкин бўлган 
ечимларидан фақат яхлит, кўп қаватли ва қовурғали плиталар ишлаб 
чиқарилади) энг мукаммал ечимларни танлаш йўли билан амалга оширилади 
(3.2-расм).
Буни 
типизация 
деб аталади. Текширувдан муваффақиятли ўтган 
типовой конструкциялар мажбурий равишда қурилишда қўлланиш учун 
тасдиқланадилар.

---

33 
3.2-расм.
Конструктив элементнинг
типлари сонини чеклашга мисол: а – яхлит 
темирбетон плита; б – айлана ковакли плита; в – овал ковакли плита; г – 
қовурға-ли плита; д – қовурғалари юқорида жойлашган плита.
Оммавий тарзда қўллаш учун тасдиқланган типовой конструкцияларнинг 
шакли, бичими, физик ва ўлчам катталикларига давлат стандарти (ЎзСТ) 
томонидан махсус норма (меъёр) талаблар ўрнатилади. Буни 
стандартизация 
деб аталади. Давлат стандарти тасдиқланганга қадар бундай меъморий ҳужжат 
сифатида тармоқ стандарти (ОСТ) ҳам қўлланилиши мумкин. 
Унификациялаш мақсадида ўлчамлар сонини чеклаш ягона модуль 
системаси асосида амалга оширилади. 
Ягона модул системаси (ЯМС)
бинолар, уларнинг қисмлари ва конструкциялар ўлчамларининг белгиланган 
бирлик – модулга каррали бўлиши асосида шу ўлчамларни мувофиқлаштириш 
қоидаларининг мажмуини билдиради. 
Асосий модул М сифатида 100 мм катталик қабул қилинган. Бинонинг 
унификацияга алоқадор барча ўлчамлари М=100мм га бўлинадиган бўлиши 
керак. Унификациялаш даражасини ошириш учун ҳосилавий модуллар 
белгиланган. 
Булар 
йириклаштирилган 
ва 
каср 
модуллар
дир. 
Йириклаштирилган модуллар: 2М,3М,6М,12М, 15М, 30М ва 60М. Бундай 
модуллардан бинонинг пландаги ўлчамларини, шунингдек йирик конструкция 
ва буюмларнинг ўлчамларини белгилашда фойдаланилади.
Каср модуллар: 
М
М
М
М
М
М
100
1
,
50
1
,
20
1
,
10
1
,
5
1
,
2
1
.
Улар конструкция ва деталларнинг нисбатан кичик ўлчамларини белгилашда 
қўлланилади. 
Белгиланган модуллашган ўлчамлар қаторидаги ёнма ён катталиклар 
орасидаги фарқ