A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

3. Mutaxassislik fanlari darslarini tiplari 
Har bir aniq dars oldiga qo‘yiladigan asosiy ta’limiy vazifaga qarab darsning 
strukturasi va ayrim bosqichlarining vazifasi o‘zganishi mumkin. SHu nuqtai 
nazardan o‘quv kabinet va ustaxonalaridagi darslar bir necha tiplarga bo‘linishi 
mumkin.
Mutaxassislik fanlari darslarini talabalar yangi bilimlarini egalaydigan, ko‘nikma 
va malakalarni shakllantiradigan darslar, bilimlarni amalda qo‘llash, takrorlash 
darsi, bilim,ko‘nikma va malakalarni tekshirish, kombinatsiyalashgan dars kabi 
tiplari bo‘ladi(5-rasm).
Mutaxassislik fanlari darslarining talabalar yangi bilimlarini egalaydigan tipi. 
Ushbu dars tipiga yangi materialni bayon qilish, talabalar mustaqil ishlari muhim 
rol o‘ynaydigan kirish mashg‘ulotlari, shuningdek, asosiy ta’limiy vazifasi 
talabalarga nazariy ma’lumotlar berish, ularda ba’zi tushunchalarni 
shakllantirishdan iborat boshqa mavzulariga doir darslar kiradi. 
Ko‘nikma va malakalarni shakllantiradigan darslar. Bunday darslar o‘quv kabinet 
va ustaxonalarida ko‘proq o‘tkaziladi. Ko‘nikma va malakalarning shakllantirish 
darsining asosiy bosqichi o‘qituvchi kuzatuvida talabalarning mustaqil ishlaridan 
iborat bo‘ladi. YAngi mahsulot buyumlarini tayyorlashda ana shunday darslarni 
tashkil qilish maqsadga muvofiqdir. 
Bilimlarni amalda qo‘llash darslari. Bilimlarni qo‘llash darslarida (misol uchun 
modellashtirish mavzu) talabalarning mustaqil ishlari alohida o‘rin tutadi. Ammo, 
u ko‘nikma va malakalarni shakllantirish darslaridagiga qaraganda bir muncha 
boshqacharoq yo‘sinda baholanadi. O‘qituvchini avvalo talabalar biror ishni 
bajarishda o‘z bilimlarini qanchalik mohirlik va mustaqil qo‘llay olishlari 
qiziqtiradi. Bunda u talabalarning Texnologiya usullarini to‘g‘ri bajarishini nazorat 
qiladi. 
Takrorlash darsi. Talabalarning yangi materialni o‘zlashtirish va mustahkamlashga 
tayyorligini tekshirishga qaratilgan takrorlash hamma tipdagi darslarda qo‘llanadi. 
Takrorlash o‘qituvchiga darsning asosiy ta’limiy vazifasini bajarishda yordam 

---

beradigan muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Ammo ba’zan takrorlashning o‘zi 
darsning markazida turadi. Bunday dars yakunlovchi mashg‘ulot bo‘ladi. 
Bilim, ko‘nikma va malakalarni tekshirish darsi. O‘quv kabinet va ustaxonalaridagi 
har bir mashg‘ulotda talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalarini tekshirishga 
e’tibor beriladi. SHu bilan birga ularni kompleks tekshirish maqsadida nazorat 
(o‘qituvchi talabalarni nazorat ishlari haqida oldindan ogohlartiradi) ishlari 
o‘tkaziladi, bu nazorat ishlar maxsus darslarda amalga oshiriladi. Bu darslarda 
talabalar mustaqil ishlaydilar. SHunga ko‘ra ish obektlari alohida sinchiklab 
tanlanishi, ularni tayyorlash jarayonida talabalar bilmaydigan ma’lumot va 
Texnologiya usullari bo‘lmasligi kerak.
Ko‘rib chiqilgan dars tiplari bilan bir qatorda texnologiya ta’limi amaliyotida
ko‘pincha kombinatsiyalashgan darsdan foydalaniladi, bu darsning xarakterli 
tomoni shuki, unda bir vaqtning o‘zida ahamiyati har xil bir qancha ta’limiy 
vazifalar bajariladi ( yangi bilimlar berish va
malakalarni shakllantirish). 
Mustahkamlash uchun savollar va topshiriqlar. 
1. Mutaxassislik fanlarini o‘qitishining qanday shakllari mavjud?
2. Mutaxassislik fanlari darslari strukturasi qanday? 
3. Mutaxassislik fanlari darslarini qanday tiplari mavjud? 
4. Mutaxassislik fanlari darslarini tashkil qilishga qanday talablar qo‘yiladi?
5. Oliy ta’limda texnologiya ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha fakultativ 
mashg‘ulotlarning nechta asosiy varianti mavjud?
6. Mutaxassislik fanlarini o‘qitish strukturasi qanday bosqichlardan tashkil 
topishi mumkin?