O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat univirsiteti mehnat ta’limi kafedrasi

QON OQISH VA UNI TO‘XTATISH 

Qon  oqishi  turli  xildagi  shikastlanish,  qon  tarkibining  o‘zgarishi  va  shu  kabi  holatlar  natijasida 

tomir  butunligi  buzilganda  ro‘y  beradi.  Qon  oqishi  deb,  qon  tomiridan  (o‘zanidan)  qonning  chiqishiga 

aytiladi.  Shikastlangan  tomir  turiga  qarab  qon  oqishining  quyidagi  xillari  ko‘proq  uchraydi:  arterial, 

venoz, kapillyar. 

Arterial qon oqish eng xavfli bo‘lib – bir necha minutdan keyin odam o‘lishi mumkin. Bu hol yirik 

qon tomirlari  arteriyalar shikastlanganda yuz beradi. 

Venoz –  tananing qon tomirlari shikastlanganda yuz beradi. 

Kapillyar  qon  –  qon  oqishi  eng  mayda  qon  tomirlari-kapilyarlar  shikastlanganda  yuz  beradi 

(terining shilinishi, uncha chuqur bo‘lmagan jarohatlar, kesib olish va h.k). 

Arteriyalardan  qon  ketishi o‘ta  havflidir.  Chunki  bunda  qisqa  vaqt  ichida  organizmdan  ko‘p  qon 

oqib chiqadi. Arteriyalardan qon ketishi,chiqayotgan qonning avvalo, qizil, qirmizi rangda bo‘lishi, uning 

huddi  favvoraday  katta  kuch  zarb  bilan  tashqariga  otilib  chiqishi  kuzatiladi.  Venalardan  qon  ketganda 

arteriyadan  farqli  ularoq,  rangi  birmuncha  to‘qroq  bo‘lib,  qon  sekinlik  bilan  uzluksiz  oqib  turadi. 

Kapilyarlardan  qon  ketishi  teri,  teri  osti  to‘qimasi  va  mushaklardagi  mayda-mayda  tomirlarning 

zararlanganida uchraydi. Kapillyarlardan asta-sekinlik bilan qon sizib chiqqanida, jarohat yuzasi qip-qizil 

bo‘lib,  tobora  kengayib  boradi.  Parenximatoz  qon  ketishi  ichki  a’zolar:  jigar,  taloq,  buyrak,  o‘pka 

zararlanganida qayd etiladi. Bu holat ham o‘z navbatida inson hayoti uchun nihoyatda hatarli hisoblanadi. 

Qon  ketishi  ichki  va  tashqi  bo‘lishi  mumkin.  Tashqi  qon  ketishida  teri  qoplamalari  va  ko‘zga 

ko‘rinib turgan shilliq parda-lardagi jarohat orqali yoki bo‘shliqlardan tashqariga qon chiqib, oqib turadi. 

Ichki qon ketishida to‘qimalar, a’zolar yoki bo‘shliqlar ichiga qonga to‘la boshlaydi. To‘qimalarga 

quyilgan  qon  ularning  orasiga  singib,  uni  shishirib,  kengaytirib  yuboradi, infiltrat  yoki  qontalash  paydo 

bo‘ladi. Qon to‘qimalar ichiga bir tekis singmay, ularni bir chetga surib qo‘yishi tufayli atrofi qon bilan 

cheklangan  bo‘shliq  yuzaga  kelsa,  buni  genatoma  deyiladi.  Shikastlangan  odamning,  ayniqsa,  bir  yo‘la 

har xil shikastlarga duchor bo‘lgan odamning birdaniga 1-2 litr miqdorida qon yo‘qotishi uning  o‘limi 

bilan ham tugashi mumkin.